نسیم گیلان - هم میهن / مدیرمسئول روزنامه هم‌میهن معتقد است آنچه که احمد توکلی در سال‌های حیات انجام داده، براساس همان دیدگاهی بود که او پیش از انقلاب داشت و بر همان دیدگاه پایدار مانده بود.
غلامحسین کرباسچی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب و مدیرمسئول روزنامه هم‌میهن توکلی را فردی می‌داند که اهل حقه‌بازی و ریا نبود و بر همین اساس در دیده‌بان شفافیت و عدالت در دهه اخیر مشغول به فعالیت بود.
سابقه آشنایی شما با مرحوم توکلی مربوط به چه زمانی است و ایشان چگونه شخصیتی داشتند؟
بازار ![]()
من با آقای توکلی، پیش از انقلاب و از دوران زندان؛ هم در زندان قصر و هم بیشتر در زندان اوین، در سال‌های 54 و 55 آشنا شدم. ایشان از فعالین سیاسی آن دوران و با چند نفر دیگر هم‌پرونده بودند. خیلی مقید به مسائل شرعی بود و مسائل عبادی خیلی برایش اهمیت داشت و حتی می‌توان گفت در این زمینه‌ها وسواس داشت. بیشتر حالت‌های عرفانی و اخلاقی خاص خودش را داشت. خیلی اهل ورزش بود. در زندان برای خودش یک نوع ریاضت‌کشی را تعریف کرده بود و اهل ذکر بود. در زندان خیلی هم فعالیت سیاسی انجام نمی‌داد.
با حساسیت‌هایی که در زندان اوین وجود داشت، خیلی افراد بودند که خیلی فعالیت سیاسی نمی‌کردند و به قول بچه‌های آن موقع، خیلی راحت زندان می‌کشید. خصیصه شاخص ایشان را هم در زندان، می‌توانم مقید بودنش بر مسائل شرعی بدانم. از نظر اخلاقی هم تقریباً با تمام بچه‌های زندان سلام و علیک داشت اما خیلی با بچه‌ها قاطی نبود. به لحاظ اخلاقی حالت خاص خودش را داشت. با بچه‌های زندان هم که اهل مطالعه بودند کار می‌کرد. بعد از انقلاب هم ایشان مدت زیادی در دولت مهندس موسوی وزیر کار بود، آن موقع ما در استانداری اصفهان بودیم و با ایشان ارتباطی داشتیم که ارتباط خوبی هم بود. خیلی اعتقاد به کمک به کارگران و مستضعفین داشت.
در دولت مهندس موسوی، هر دو گرایش چپ و راست حضور داشتند. ایشان، مرحوم عسگراولادی، مرحوم پرورش و تاحدودی آقای مرتضی نبوی، جناح راست حساب می‌شدند که جناح راست هم طیف‌های مختلفی داشت. ایشان جزء جناح راست حساب می‌شد ولی در عین حال، جزو نیروهایی بود طرفدار کارگران و قشر ضعیف به حساب می‌آمد و با مجموعه‌ای که جناح بازار تلقی می‌شدند، فاصله‌هایی را داشت. آقای مهندس موسوی آن موقع خیلی به ایشان علاقه‌مند بود و ایشان را در هیئت دولت قبول داشت اما بعد از هیئت دولت رفت و نماینده مجلس شد.
یکی از موضوعات مهمی که در مجلس هفتم مطرح شد و احمد توکلی از سردمداران آن بود، بحث تثبیت قیمت‌ها بود. پیگیری این موضوع از سوی ایشان، چقدر در روند کار کشور در واخر دولت سیدمحمد خاتمی تاثیرگذار بود؟
ایشان براساس گرایش تقویت قشر ضعیف و کارگران که داشت، جزو افرادی بود که در رابطه با دولت آقای هاشمی، سیاست تعدیل را کلاً قبول نداشت و طرفدار نوعی حمایت مستقیم از طبقات پایین جامعه بود. به همین علت با سیاست تعدیل که با آن می‌خواستند نرخ بازار و نرخ کمتر یارانه‌بگیر را تقویت کنند، مخالف جدی بود. ایشان با اینکه همه جناح راست، آقای هاشمی را از خودشان می‌دانستند و شعارشان این بود که مخالف هاشمی،... دشمن پیغمبر است؛ اما در مقابل سیاست‌های دولت اول آقای هاشمی به شدت جبهه داشت و حتی در دور دوم، مقابل ایشان کاندیدا شد و حدود 4میلیون رای آورد. آن بحث تثبیت قیمت‌ها هم ادامه همان نقطه نظرات اقتصادی بود که اینها از آن حمایت می‌کردند.
این هم جالب است که جناح بازار و راست سنتی، ضمن اینکه تقویت بازار را در دولت مهندس موسوی طالب بودند، ولی در دولت آقای هاشمی و مخصوصاً در اواخر دولت اول ایشان، مجموعه اینها مقابل آقای هاشمی و خیلی از سیاست‌های تعدیل، مخالفت می‌کردند. آقای توکلی هم خیلی در این فاز بود، البته ایشان خیلی تندتر از دیگران بود و با سیاست‌های آقای هاشمی، مخالف بود. مناظره‌ها و صحبت‌های آن موقع ایشان هم که موجود است.
یکی از اقداماتی که در دهه اخیر توسط مرحوم توکلی آغاز شد، ایجاد مجموعه‌ای به نام دیده‌بان شفافیت و عدالت بود. عملکرد این مجموعه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آقای توکلی، یکی از مشخصه‌هایی که قبل از انقلاب هم داشت، این بود که اهل حقه‌بازی و رنگ عوض کردن نبود. ایشان همان دیدگاه مبتنی بر حمایت از قشر محروم و کارگران که در زمان دولت مهندس موسوی داشت را تا آخر بر همان دیدگاه بود. بعداً هم که در جامعه بحث‌های فساد و رانت‌خواری از دولت احمدی‌نژاد به بعد رایج‌تر شد، مخالفتش با این مباحث هم در همین راستا بود.
دیده‌بان شفافیت را هم به همین علت ایشان راه‌اندازی کرد و در واقع از دولت احمدی‌نژاد به بعد دنبال چنین سازوکاری رفت. اینکه چقدر موفق بود را خیلی دنبال نکردم. ولی تمام اینها مجموعه دیدگاه‌های اقتصادی بود که ایشان به صورت خاص داشت و در جنبه‌های سیاسی هم اینها را هدایت می‌کرد.
ضمن اینکه ایشان به لحاظ تعلقی که به جناح راست سنتی داشت، جزء مدافعان آقای احمدی‌نژاد در اوایل محسوب می‌شد اما بعداً نسبت به جریاناتی که در دولت ایشان بود، موضع‌های تندی گرفت. در دولت آقای روحانی هم همین بحث دیده‌بان شفافیت را دنبال کرد. در دولت آقای رئیسی، شاید از نظر سیاسی دیدگاه‌ها را قبول داشت ولی به لحاظ فساد و رانت‌خواری و گرفتاری‌هایی هم که در دولت مانند چای دبش ایجاد شد، به مسائل واکنش نشان می‌داد و آن نامه‌ها از سوی دیده‌بان نوشته می‌شد.