نسیم گیلان - زومیت / پژوهشی تازه نشان می‌دهد که انسان‌ها از نظر بسیاری از ویژگی‌ها در حدود 55 تا 60 سالگی به بالاترین سطح عملکرد خود می‌رسند.
با گذشت زمان و دورشدن از دوران جوانی، ممکن است از رسیدن به ایام کهنسالی واهمه داشته باشید؛ اما نگران نباشید. پژوهش‌های علمی در دهه‌های اخیر نگاه تازه‌ای به روند پیری ارائه داده‌اند. برخلاف تصور رایج که افزایش سن را با کاهش توانایی‌های ذهنی و جسمی همراه می‌داند، یافته‌های جدید نشان می‌دهد بخش مهمی از رشد و شکوفایی انسان در سال‌های میانی زندگی رخ می‌دهد.
بازار ![]()
پژوهش جدید گیلس ای. گیگناک، استادیار روان‌شناسی، دانشگاه استرالیای غربی و همکارانش نشان می‌دهد برای بسیاری از ما، عملکرد کلی روان‌شناختی در حدود سنین 55 تا 60 سالگی به اوج خود می‌رسد. این موضوع نشان می‌دهد چرا افراد در این بازه سنی معمولاً در حل مسائل پیچیده و ایفای نقش‌های رهبری در محیط کار بهترین عملکرد را دارند.
اوج در جنبه‌های گوناگون زندگی
تحقیقات زیادی ثابت کرده‌اند که انسان‌ها ازنظر توانایی جسمی حدود 25 تا 30 سالگی به اوج می‌رسند. همچنین پژوهش‌ها نشان داده‌اند توانایی‌های فکری خام مانند استدلال، حافظه و سرعت پردازش اطلاعات از اواسط دهه بیست سالگی به‌تدریج کاهش می‌یابد.
ویژگی‌هایی مانند استدلال اخلاقی معمولاً در دوران سالمندی به اوج می‌رسند
الگوی یاد شده در دنیای واقعی هم دیده می‌شود: ورزشکاران معمولاً پیش از 30 سالگی در اوج هستند، ریاضی‌دانان بیشترین دستاوردهای خود را تا حدود 35 سالگی به‌دست می‌آورند، و قهرمانان شطرنج کمتر از 40 سالگی در بهترین فرم خود قرار دارند. اما اگر فراتر از این توانایی‌های خام نگاه کنیم، تصویری متفاوت آشکار می‌شود.
در مطالعه‌ی جدید، تمرکز پژوهشگران بر ویژگی‌های روانی پایداری بود که فراتر از توانایی استدلال قرار می‌گیرند؛ خصوصیاتی که قابل‌اندازه‌گیری‌اند، در طول زمان ثابت می‌مانند و تأثیر مستقیمی بر عملکرد واقعی انسان دارند. در این بررسی 16 بُعد روان‌شناختی شناسایی شد که شامل توانایی‌های ذهنی اصلی مانند استدلال، ظرفیت حافظه، سرعت پردازش، دانش و هوش هیجانی بود. پنج ویژگی بزرگ شخصیتی (برون‌گرایی، ثبات هیجانی، وجدان‌گرایی، گشودگی نسبت به تجربه و توافق‌پذیری) نیز در این تحلیل قرار گرفتند.
پژوهشگران با گردآوری و استانداردسازی نتایج پژوهش‌های گسترده در این زمینه، توانستند تغییرات هر یک از این ویژگی‌ها را در طول عمر انسان ترسیم کنند. نتایج نشان داد که بسیاری از ویژگی‌های مورد بررسی در سال‌های میانی یا حتی پایانی زندگی به اوج می‌رسند. برای مثال، ویژگی وجدان‌گرایی در حدود 65 سالگی به بیشترین میزان خود می‌رسد و ثبات هیجانی حدود 75 سالگی در بالاترین سطح قرار دارد.
ویژگی‌هایی مانند استدلال اخلاقی نیز معمولاً در دوران سالمندی به اوج می‌رسند. توانایی مقاومت در برابر سوگیری‌های شناختی، یعنی میان‌بُرهای ذهنی نیز که ممکن است به تصمیم‌گیری‌های نادرست منجر شوند، تا دهه هشتم و نهم زندگی می‌تواند همچنان رشد کند.
وقتی پژوهشگران مسیر تحول هر 16 ویژگی را با هم ترکیب کردند، الگویی روشن پدیدار شد: عملکرد کلی ذهنی انسان‌ها به‌طور میانگین بین سنین 55 تا 60 سالگی به بالاترین نقطه می‌رسد و سپس از حدود 65 سالگی به‌تدریج کاهش می‌یابد. این افت پس از 75 سالگی معمولاً سرعت بیشتری پیدا می‌کند.
کنار گذاشتن پیش‌داوری‌های سنی
یافته‌های مطالعه توضیح می‌دهد که چرا بسیاری از مسئولیت‌های سنگین در عرصه‌های سیاست، کسب‌وکار و مدیریت، اغلب بر عهده افرادی در دهه ششم یا اوایل هفتم زندگی است. گرچه برخی توانایی‌ها با افزایش سن کاهش می‌یابند، ویژگی‌های دیگری در همین زمان رشد می‌کنند و این تعادل باعث قضاوت بهتر و تصمیم‌گیری سنجیده‌تر می‌شود.
با وجود این، افراد مسن‌تر هنوز در بازگشت به بازار کار پس از از دست دادن شغل با موانع بیشتری روبه‌رو هستند. در برخی موارد، ساختارهای قانونی یا دیدگاه‌های کارفرمایان این مسئله را تشدید می‌کند. مثلاً ممکن است کارفرمایی استخدام فردی 55 ساله را سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت بداند؛ زیرا احتمال بازنشستگی در 60 سالگی وجود دارد.
یافته‌های مطالعه توضیح می‌دهد که چرا بسیاری از مسئولیت‌های سنگین در عرصه‌های سیاست، کسب‌وکار و مدیریت، اغلب بر عهده افرادی در دهه ششم یا اوایل هفتم زندگی است
در برخی مشاغل نیز محدودیت سنی اجباری وجود دارد؛ برای نمونه، سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی، سن بازنشستگی خلبانان بین‌المللی را 65 سال تعیین کرده است و کنترل‌کنندگان ترافیک هوایی در بسیاری از کشورها باید بین 56 تا 60 سالگی بازنشسته شوند. این محدودیت‌ها معمولاً به‌دلیل نیاز بالا به تمرکز و حافظه توجیه می‌شوند.
با‌این‌حال، تجربه افراد با یکدیگر متفاوت است. تحقیقات نشان داده‌اند درحالی‌که برخی بزرگسالان کاهش سرعت استدلال و حافظه را تجربه می‌کنند، گروهی دیگر این توانایی‌ها را تا سال‌های پایانی عمر حفظ می‌کنند. در نتیجه می‌توان گفت سن به‌تنهایی معیار مناسبی برای ارزیابی توان ذهنی نیست. ارزیابی‌ها باید بر پایه‌ی ویژگی‌ها و مهارت‌های واقعی افراد انجام شود، نه صرفاً سن تقویمی.
اوج، نه شمارش معکوس
در مجموع، یافته‌ها نشان می‌دهند که باید در سیاست‌های استخدامی و حفظ نیروها، دیدگاه فراگیرتری نسبت به سن اتخاذ شود، زیرا بسیاری از افراد در میانسالی ارزشمندترین توانایی‌ها را با خود به محل کار می‌آورند.
تاریخ پر از نمونه‌هایی است که نشان می‌دهد افراد در میانسالی یا حتی پس از آن به دستاوردهای بزرگ رسیده‌اند. چارلز داروین در 50 سالگی کتاب خاستگاه گونه‌ها را منتشر کرد. لودویگ فان بتهوون در 53 سالگی، در حالی که تقریباً ناشنوا بود، سمفونی نهم خود را ساخت. در دوران معاصر، لیسا سو، مدیرعامل شرکت AMD، در 55 سالگی یکی از چشمگیرترین تحولات فنی صنعت کامپیوتر را رهبری کرد.
شاید زمان آن رسیده باشد که به‌جای دیدن میانسالی به‌عنوان آغاز شمارش معکوس، آن را دوره‌ی شکوفایی و اوج زندگی بدانیم.
پژوهش در ژورنال Intelligence منتشر شده است.