نسیم گیلان - زومیت / پژوهشگران نوعی واکسن نانویی تازه ساخته‌اند که ممکن است از بروز یا گسترش چندین نوع سرطان در بدن موش‌ها جلوگیری کند یا رشد آن را آهسته کند.
در پژوهشی نوآورانه، محققان دانشگاه ماساچوست آمهرست واکسنی ساخته‌اند که قادر است از بروز و گسترش چندین نوع سرطان در موش‌ها جلوگیری کند. تیم تحقیقاتی تحت سرپرستی دکتر پراهبانی آتوکوراله، پژوهشگر مهندسی زیست‌پزشکی در دانشگاه ماساچوست اعلام کرده است این واکسن در آینده می‌تواند به عنوان روشی برای پیشگیری از گسترش چندین نوع سرطان در بیماران پرخطر به کار رود.
آتوکوراله در بیانیه‌ای گفت: «با طراحی نانوذرات به‌گونه‌ای که بتوانند سیستم ایمنی بدن را از چند مسیر مختلف فعال کنند و در عین حال حاوی آنتی‌ژن‌های ویژهٔ سلول‌های سرطانی باشند، توانستیم از رشد تومور جلوگیری کنیم و نرخ بقای چشمگیری به‌دست آوریم.»
واکسن از نانوذرات چربی مخصوصی ساخته شده که درون آن‌ها دو جزء اصلی قرار دارد. اول مواد کمکی یا ادجوانت‌ها که موجب تحریک و تقویت پاسخ ایمنی بدن می‌شوند و دوم، آنتی‌ژن‌های پپتیدی ملانوم، یعنی زنجیره‌های کوتاه اسیدآمینه‌ای که بدن می‌تواند آن‌ها را شناسایی کند و پاسخ ایمنی علیه‌شان شکل دهد (آنتی‌ژن‌های پپتیدی ملانوم مثل پرچم‌هایی هستند که به بدن می‌گویند این سلول‌ها سرطانی هستند و باید نابود شوند).
در یکی از آزمایش‌ها، موش‌هایی که سه هفته پیش از مواجهه با سلول‌های ملانوم (یکی از انواع سرطان پوست که از سلول‌های ملانوسیت منشأ می‌گیرد) واکسینه شده بودند، نتایج شگفت‌انگیزی نشان دادند: در بدن 80 درصد آن‌ها تا پایان مطالعه، یعنی 250 روز، هیچ توموری رشد نکرد. درمقابل، تمام موش‌های واکسینه‌نشده یا آن‌هایی که واکسن غیرنانوذره‌ای دریافت کرده بودند، دچار تومور شدند و هیچ‌کدام بیش از 35 روز زنده نماندند.
واکسن نانویی باعث شد سیستم ایمنی بدن موش‌ها سلول‌های T (نوعی گلبول سفید که برای مقابله با عفونت‌ها و سرطان‌ها حیاتی است) تولید کند. سلول‌های T توانستند سلول‌های سرطانی را شناسایی کنند و آن‌ها را از بین ببرند. آتوکوراله در توضیح اهمیت این یافته گفت: «گسترش تومور یا همان متاستاز، بزرگ‌ترین چالش در درمان سرطان است. بیشتر مرگ‌ومیرهای ناشی از سرطان به دلیل متاستاز رخ می‌دهد.»
در آزمایشی دیگر، واکسن نتایج مشابهی نشان داد: 88 درصد از موش‌های واکسینه‌شده که در معرض سلول‌های سرطان پانکراس قرار گرفتند، تومور را پس زدند. همچنین، 75 درصد از موش‌های مبتلا به سرطان سینه و 69 درصد از موش‌های مبتلا به ملانوم نیز توانستند بیماری را مهار کنند.
گریفین کِین، پژوهشگر دانشگاه ماساچوست امهرست و نویسنده نخست مقاله، گفت: «پاسخ سلول‌های T خاص تومور که توانستیم در این مطالعه ایجاد کنیم، همان کلید اصلی افزایش نرخ بقاست. این فرمولاسیون باعث فعال‌سازی قوی سیستم ایمنی می‌شود؛ سلول‌های ایمنی ذاتی تحریک می‌شوند تا آنتی‌ژن‌ها را ارائه دهند و سلول‌های T قاتلِ تومور را آماده عمل کنند.»
واکسن مورد مطالعه ممکن است بدن را برای مقابله با سرطان‌های آینده یا جلوگیری از بازگشت آن‌ها نیز آماده کند. آتوکوراله در‌این‌باره توضیح داد: «یکی از مزیت‌های مهم ایمنی‌درمانی این است که حافظه ایمنی فقط در یک نقطه از بدن فعال نمی‌شود؛ بلکه در سراسر بدن باقی می‌ماند؛ بدین معنی که سیستم ایمنی می‌تواند هر جا سلول سرطانی دوباره ظاهر شود، آن را شناسایی کند.»
پژوهشگران می‌گویند طراحی آن‌ها می‌تواند برای چندین نوع سرطان مختلف در قالب درمانی و پیشگیرانه به کار رود. در همین راستا، آن‌ها شرکتی به نامنِی‌نو وَکس تراپیوتیکس تأسیس کرده‌اند تا توسعه این فناوری را ادامه دهند.
با‌این‌حال، هنوز راهی طولانی تا استفاده انسانی از واکسن باقی مانده است. مشخص نیست این روش در بدن انسان هم اثربخش یا بی‌خطر باشد یا نه. دانشمندان هشدار می‌دهند که تحریک بیش از حد سیستم ایمنی ممکن است خطرهایی مانند التهاب گسترده یا آسیب بافتی به همراه داشته باشد. پژوهشگران در پایان مقاله خود نوشتند: «مطالعات آینده باید شامل بررسی دقیق‌تر شاخص‌های التهاب عمومی و آسیب‌های بافتی باشد تا بتوان درباره ایمنی و قابلیت استفاده بالینی این روش تصمیم‌گیری کرد.»
پژوهش در ژورنال Cell Reports Medicine منتشر شده است.
بازار ![]()