نسیم گیلان - باشگاه خبرنگاران /«بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از خانواده‌ها قصد جداسازی یارانه فرزند بالای 18 سال خود را دارند؛ این اقدام از طریق سامانه خدمات غیرحضوری امکان‌پذیر است.»
بر اساس قانون بودجه سال 1404، یارانه نقدی خانوارهایی که سرانه درآمدشان بیش از 10 میلیون تومان باشد، حذف خواهد شد. در اجرای این طرح، پیش‌بینی می‌شود حدود یک میلیون خانوار در دهک‌های پردرآمد (8 تا 10) مشمول حذف این یارانه شوند. هدف از این تصمیم، آزادسازی منابع مالی و اختصاص آن‌ها به دهک‌های پایین‌تر و اقشار نیازمند جامعه است.
به گفته برخی مسئولان، معیار اصلی برای حذف یارانه از مرداد 1404، درآمد خانوار پس از کسر هزینه مسکن خواهد بود. این رویکرد، بخش مهمی از منابعی که تاکنون به خانوارهای پردرآمد پرداخت می‌شد را به سمت دهک‌های پایین‌تر هدایت خواهد کرد.
بازار ![]()
92 درصد مردم در حال دریافت یارانه هستند
حسن نوروزی، رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها، پیش از این اعلام کرد که 92 درصد مردم در حال حاضر یارانه دریافت می‌کنند و تأکید کرد: «باید از سیستم حمایت فراگیر، به سمت سیستم تأمین اجتماعی و خدمات‌دهی فراگیر حرکت کنیم.»
وی افزود: «سیستم حمایتی باید زمان‌دار باشد و یارانه باید مشروط به عواملی باشد؛ برای مثال، ثبت‌نام فرزندان در مدارس یا کاهش اعتیاد. اگر از فرد واکنش مثبت مشاهده شد، یارانه پرداخت شود؛ در غیر این صورت، نباید ادامه‌دار باشد. در حال حاضر، مجلس مصوب کرده که در قانون بودجه امسال 3 دهک حذف شوند که معادل 18 میلیون نفر است و دولت در حال اجرای آن است.»
رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اظهار داشت: «تا پایان سال، بر اساس بررسی‌های وزارت رفاه، به سمتی حرکت خواهیم کرد که دهک‌های بالایی دریافت‌کننده یارانه، حذف شوند. اگر جامعه به این بلوغ برسد که در صورت حذف یارانه افراد غیرمشمول، خدمات بهتری دریافت کند، با دولت همراهی خواهد کرد.»
پیامک حذف یارانه به سرپرستان خانوار ارسال می‌شود
خانوارهایی که مشمول حذف یارانه نقدی 1404 می‌شوند، پیامکی با این مضمون دریافت خواهند کرد: «بر اساس مصوبه مجلس و بررسی شاخص‌های بانکی و دارایی، سرانه درآمد خانوار شما بیش از 10 میلیون تومان است؛ بنابراین واجد شرایط دریافت یارانه نیستید.»
در همین راستا، بسیاری از خانوارها اعلام کرده‌اند که در صورت تمایل به جداسازی یارانه فرزند بالای 18 سال خود، چه اقداماتی باید انجام دهند. طبق اعلام سازمان هدفمندی یارانه‌ها، سرپرستان خانوار جهت جداسازی اعضای مجرد بالای 18 سال از خانوار به دلیل وسع اقتصادی، می‌توانند با مراجعه به سامانه خدمات غیرحضوری این سازمان و سپس ورود به سامانه ncr.ir سازمان ثبت احوال کشور، درخواست خود را ثبت کنند.
پس از طی مراحل بررسی و تأیید یا رد وسع اقتصادی عضو مورد نظر توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، نتیجه درخواست توسط سازمان ثبت احوال کشور به سرپرست خانوار پیامک خواهد شد. در صورت تأیید درخواست، سازمان ثبت احوال به سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اعلام می‌کند؛ در نتیجه، برای فرد جدید خانوار تک‌نفره ایجاد شده و اگر این فرد جدید در آزمون وسع مشمول دریافت یارانه باشد، یارانه او به حسابی که در سامانه خدمات غیرحضوری سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اعلام شده، واریز خواهد شد.
نحوه جدا کردن حساب فرزندان خانوار
بر اساس گزارش‌ها، برخی سرپرستان خانوار که قصد جداسازی یارانه فرزند 18 ساله خود را دارند، به دلیل دریافت پیامک هشدار قطعی یارانه، می‌خواهند با این اقدام مشکل را حل کنند اما در یافتن مسیر صحیح دچار سردرگمی هستند. همچنین، برخی دیگر قصد دارند حساب فرزند ازدواج نکرده را جدا کنند اما به نتیجه مطلوبی نرسیده‌اند.
هدف اصلی این سیستم، توزیع عادلانه‌تر یارانه‌ها و کمک‌های مالی است تا حمایت‌ها به صورت مؤثرتری به اقشار کم‌درآمدتر برسد. دهک‌های پایین‌تر (1 تا 3) معمولاً مشمول حمایت‌های بیشتری شده، در حالی که دهک‌های بالاتر (8 تا 10) ممکن است از دریافت برخی مزایا محروم شوند.
دهک‌بندی یارانه خانوار چگونه است؟
دهک‌بندی افراد برای پرداخت یارانه‌ها در ایران یک فرآیند پیچیده و چندعاملی است که توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با همکاری سایر نهادها (مانند سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها) انجام می‌شود. هدف اصلی این سیستم، شناسایی خانوارهای نیازمند واقعی و حذف خانوارهای پردرآمد از دریافت یارانه‌های نقدی و غیرنقدی (مانند یارانه نان و بنزین) است.
دهک‌بندی بر اساس اطلاعات جامع و به‌روز شده‌ای صورت می‌گیرد که از طریق سامانه‌های مختلف جمع‌آوری شده است. این داده‌ها شامل موارد زیر است:
اطلاعات هویتی و جمعیتی: شامل تعداد اعضای خانوار، وضعیت تأهل، سن و… که از طریق ثبت احوال و سامانه ملی ثبت اطلاعات ایرانیان (مانند کارت ملی هوشمند) استخراج می‌شود.
اطلاعات درآمدی: این بخش حیاتی‌ترین قسمت است و شامل اطلاعاتی مانند حقوق و دستمزد (از سازمان تأمین اجتماعی و سازمان امور مالیاتی برای کارمندان و مشاغل دارای فیش حقوقی) و سوابق بانکی (تراکنش‌های بانکی و اطلاعات حساب‌ها) است.
مالکیت اموال: اطلاعات مربوط به مالکیت املاک (از سازمان ثبت اسناد)، خودروهای ثبت شده و سایر دارایی‌های مشهود.
اطلاعات شغلی: نوع شغل و صنفی که فرد در آن فعالیت می‌کند.
شاخص خانوارها بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
پس از جمع‌آوری داده‌ها، مدل‌های آماری و الگوریتم‌های پیچیده‌ای برای تبدیل این داده‌های خام به یک شاخص رفاهی برای هر خانوار به کار گرفته می‌شود.
این شاخص‌ها معمولاً شامل موارد زیر هستند:
متوسط هزینه ماهانه خانوار: شاید مهم‌ترین معیار، برآورد هزینه زندگی خانوار باشد که تخمینی از مصرف آن‌ها را نشان می‌دهد.
درآمد سرانه خانوار: درآمد کل خانوار تقسیم بر تعداد اعضا.
دارایی‌ها: وزن‌دهی به ارزش خودروها، املاک و حساب‌های بانکی.
در این مرحله، به هر خانوار بر اساس این شاخص‌ها یک امتیاز یا رتبه اختصاص داده می‌شود.
گفتنی است سرپرستان خانوار می‌توانند از طریق سامانه خدمات غیرحضوری سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اقدام کنند. مدارک لازم شامل مدارک هویتی، مدارک وضعیت و مدارک سکونت (مانند اجاره‌نامه یا سند مالکیت برای اثبات استقلال) است. در موارد خاص مانند جداسازی به دلیل طلاق، باید به دفاتر پلیس +10 مراجعه کرده و درخواست داد و سپس حساب بانکی مجزا افتتاح کرد.