نسیم گیلان - زومیت / در روزی که آخرین مهلت فعالیت کاوشگر جونو به پایان رسید، دولت آمریکا به‌دلیل قطع بودجه تعطیل شد و سرنوشت فضاپیما در هاله‌ای از ابهام باقی ماند.
جونو، فضاپیمای مدارگرد ناسا که در 9 سال گذشته مشغول مطالعه‌ی قمرهای بزرگ‌ترین جرم سیاره‌ای منظومه شمسی، یعنی مشتری بوده، ممکن است هم‌اکنون به پایان عمرش رسیده باشد؛ اما سازمان فضایی آمریکا دراین‌باره سکوت کرده است.
بازار ![]()
کاوشگر جونو که در سال 2011 زمین را ترک کرد، در سال 2016 وارد مدار سیاره مشتری شد و مأموریتی را آغاز کرد که درابتدا برای 20 ماه برنامه‌ریزی شده بود. نزدیک به یک دهه بعد، این فضاپیما پژوهش‌های بی‌سابقه‌ای روی منظومه‌ی مشتری انجام داده و این سیاره‌ی غول‌پیکر گازی، اقمار متعدد و حلقه‌های کم‌نورش را فراتر از عمر برنامه‌ریزی‌شده‌ی خود، بررسی کرده است.
ناسا درطول سال‌های گذشته مأموریت جونو را چندین بار تمدید کرد؛ آخرین بار در سال 2021 که فعالیت‌های آن را تا 30 سپتامبر 2025 تضمین می‌کرد. اکنون این تاریخ به‌سر آمده و با تعطیلی دولت آمریکا، هنوز مشخص نیست که آیا جونو همچنان به فعالیت خود ادامه خواهد داد یا خیر.
آخرین تمدید مأموریت جونو، دامنه‌ی فعالیت آن را از مطالعه‌ی ساختار داخلی و میدان مغناطیسی مشتری به بررسی حلقه‌های سیاره و رصد قمرهای بزرگ آن گسترش داد. لوری گلیز، مدیر بخش علوم سیاره‌ای ناسا در زمان اعلام این خبر، گفت: «با گسترش اهداف علمی جونو، تیم مأموریت می‌تواند به مجموعه‌ی گسترده‌ای از پژوهش‌هایی بپردازد که معمولاً به مأموریت‌های پرچمدار اختصاص دارند.» و جونو دقیقاً همین کار را انجام داده است.
در چند سال اخیر، جونو پروازهای نزدیکی بر فراز قمرهای بزرگ مشتری ازجمله گانیمد، اروپا و آیو انجام داد و داده‌هایی درباره‌ی زمین‌شناسی، محیط و ترکیب آنها ارائه کرد. همچنین جونو حلقه‌های کم‌نور مشتری را بررسی کرده و به نقشه‌برداری از میدان‌های مغناطیسی و گرانشی قدرتمند این سیاره ادامه داده است.
یافته‌های جونو به آماده‌سازی مأموریت‌های آینده مانند اروپا کلیپر، کاوشگر بعدی مهم ناسا به مقصد مشتری، کمک کرده‌اند. اروپا کلیپر در اکتبر 2024 پرتاب شد و قرار است در آوریل 2030 به مشتری برسد تا قمر اروپا را بررسی کند. اتمام مأموریت جونو پیش از رسیدن اروپا کلیپر، موجب ایجاد شکاف چندساله در مشاهدات اختصاصی از منظومه مشتری می‌شود و فرصت دستیابی به داده‌های جدید از این بخش از منظومه شمسی را تا پایان دهه‌ی جاری از بین می‌برد.
مولی واسر، مسئول ارتباطات بخش علوم سیاره‌ای ناسا، در ایمیلی که برای اسپیس‌دات‌کام ارسال شد، صرفاً به تمدید مأموریت جونو در سال 2021 اشاره کرد و گفت: «مأموریت تا سپتامبر 2025 تمدید شده و این آخرین به‌روزرسانی است. درباره‌ی آینده‌ی مأموریت، ناسا مطابق قانون عمل خواهد کرد.»
به دلیل تعطیلی دولت، ناسا در حال حاضر نمی‌تواند بگوید که جونو هنوز فعال است یا خاموش شده است. در زمان انتشار این خبر، تنها پاسخ مقام‌های ناسا این است: «ناسا به دلیل قطع بودجه‌ی دولت در حال حاضر تعطیل است. لطفاً پس از تصویب بودجه یا تمدید موقت تأمین مالی، دوباره تماس بگیرید.»
طبق قوانین تعطیلی دولت آمریکا، تنها مأموریت‌هایی که تحت «فعالیت‌های استثنایی» قرار دارند، یعنی آ‌ن‌هایی که برای حفاظت از جان، اموال یا امنیت ملی لازم هستند، می‌توانند عملیات یا ارتباطات خود را ادامه دهند. برنامه‌های استمرار عملیات ناسا همچنین مشخص می‌کنند که بودجه‌ی موجود از قبل تنها می‌تواند صرف «اولویت‌های ریاست‌جمهوری» شود و این موضوع تعیین می‌کند که در طول وقفه‌ی بودجه، کدام برنامه‌های علمی می‌توانند ادامه پیدا کنند.
جونو در این دسته‌ی محافظت‌شده قرار ندارد و سهم آن در بودجه‌ی پیشنهادی رئیس‌جمهور برای سال مالی 2026 نیز صفر لحاظ شده است. درنتیجه، احتمالاً این مأموریت در اولویت قرار ندارد. اما تا وقتی عملیات عادی دولت از سر گرفته نشود، نمی‌توان با قطعیت گفت چه سرنوشتی در انتظار این فضاپیمای کارکشته است.