نسیم گیلان - زومیت / چین در پانزدهمین برنامه پنج سالهی خود برای استقلال کامل در فناوری خیز برداشته و تراشه‌های پیشرفته و هوش مصنوعی را در مرکز استراتژی‌ها قرار داده است.
چین با رونمایی از اهداف پانزدهمین برنامه‌ی پنج سالهی خود، رسماً برای دستیابی به استقلال کامل در علم و فناوری خیز برداشت. رهبران ارشد چین در نشستی که این هفته به پایان رسید، چارچوب کلی برنامه‌ی توسعه‌ی کشور برای سال‌های 2026 تا 2030 را ترسیم کردند؛ مسیری که در آن، تمرکز بر توسعه‌ی فناوری‌های پیشرفته‌ی نیمه‌رسانا، هوش مصنوعی و پژوهش‌های بنیادی، نقشی حیاتی ایفا می‌کند.
به‌گزارش نشریه نیچر، برنامه‌ی پنج ساله که قرار است اوایل سال آینده‌ی میلادی به‌طور کامل منتشر شود، واکنشی مستقیم به «گلوگاه‌های فناورانه» و فشارهای بین‌المللی، به‌ویژه از سوی ایالات متحده است.
بازار ![]()
یین هه‌جون، وزیر علم و فناوری چین، 25 اکتبر 2025 تأیید کرد که دولت حمایت خود را از این حوزه‌های کلیدی افزایش خواهد داد. این در حالی است که چین با هزینه‌کرد بیش از 3٫6 تریلیون یوان (معادل 505 میلیارد دلار) در سال گذشته، هم‌اکنون بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار جهان در حوزه‌ی تحقیق و توسعه (R&D) محسوب می‌شود؛ رقمی که نسبت به سال 2009، شش برابر شده است.
چین هم‌اکنون بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار جهان در حوزه تحقیق و توسعه محسوب می‌شود
هوانگ بائورونگ، پژوهشگر سیاست‌های توسعه پایدار در آکادمی علوم چین در پکن، اعلام کرد انتظار می‌رود پکن طی پنج سال آینده سرمایه‌گذاری‌های علمی خود را افزایش دهد. او باور دارد این اقدام می‌تواند تا حدی اثر منفی کاهش بودجه علمی دولت ایالات متحده را به‌ویژه در حوزه‌هایی چون تغییرات اقلیمی و سلامت عمومی، جبران کند.
برنامه‌های پنج سالهی چین در واقع نقشه‌راهی جامع برای توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی این کشور هستند و به‌عنوان راهنمایی برای دولت‌های محلی در تدوین سیاست‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت عمل می‌کنند.
استقلال در حوزه تراشه: نبردی برای بقا
در قلب برنامه‌ی جاه‌طلبانه‌ی چین، صنعت تراشه‌های نیمه‌رسانا قرار دارد؛ قطعاتی حیاتی که زیربنای تمام دستگاه‌های الکترونیکی، زیرساخت‌های کلیدی و سیستم‌های نظامی مدرن هستند. به گفته‌ی هو گوانگژو، اقتصاددان، چین منابع عظیمی را برای شکستن انحصار غرب در این حوزه اختصاص خواهد داد. تلاش‌ها در شرایطی صورت می‌گیرد که ایالات متحده دسترسی مستقیم و غیرمستقیم چین به تراشه‌ها و فناوری‌های پیشرفته را به بهانه‌ی حفظ امنیت ملی مسدود کرده است.
دانشمندان چینی معتقدند سال‌های پیش رو تا 2035، برای دستیابی به استقلال کامل در صنعت تراشه سرنوشت‌ساز خواهد بود. دو چیانگ، دانشمند ارشد شرکت تراشه‌ساز فیتیوم تکنولوژی، با اطمینان می‌گوید: «امیدواریم در 5 تا 10 سال تلاش دیگر بتوانیم از غرب در صنعت تراشه پیشی بگیریم.»
تمرکز بر هوش مصنوعی: مغز متفکر اقتصاد آینده
تراشه‌های پیشرفته، سوخت موتور محرکه‌ی فناوری دیگری هستند که در برنامه‌ی جدید چین جایگاهی ویژه دارد: هوش مصنوعی. به گفته‌ی کارشناسان، هوش مصنوعی یکی از دگرگون‌کننده‌ترین فناوری‌های تاریخ معاصر است و پکن قصد دارد با تدوین یک چارچوب سیاستی سطح‌بالا، توسعه‌ی مدل‌های جدید و تراشه‌های محاسباتی پیشرفته را سرعت بخشد.
راهبرد چین بر ادغام هوش مصنوعی با بخش‌های کلیدی اقتصاد متمرکز است
راهبرد چین که با عنوان «AI+» شناخته می‌شود، بر ادغام عمیق هوش مصنوعی با بخش‌های کلیدی اقتصاد تا سال 2035 متمرکز است. فیلیپ بوئینگ، اقتصاددان از مرکز تحقیقات اقتصادی اروپا در آلمان، این رویکرد را متفاوت از استراتژی آمریکا می‌داند و می‌گوید:
شرکت‌ها در آمریکا می‌خواهند بهترین مدل‌های هوش مصنوعی ممکن را بسازند، در حالی که چین بر کاربردی‌سازی آن در اقتصاد تمرکز کرده است. افزون‌بر این دو حوزه، فناوری‌هایی مانند ربات‌های انسان‌نما، ارتباطات نسل ششم (6G) و فناوری‌های پاک نیز از اولویت‌های اصلی این برنامه خواهند بود.- فیلیپ بوئینگ
سیاست‌های چین در برنامه‌ی پنج ساله، چشم‌انداز علمی جهان را نیز دگرگون خواهد کرد. هم‌زمان با کاهش بودجه‌های پژوهشی در آمریکا، چین به فرصتی برای جذب نخبگان علمی، به‌ویژه پژوهشگران چینی‌تبار، دست یافته است. بازگشت چهره‌های برجسته‌ای چون لیو جون، ریاضی‌دان سابق دانشگاه هاروارد به کشورش و معرفی ویزای جدید چین برای جذب متخصصان خارجی در رشته‌های علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات، نشان از عزم جدی پکن در این رقابت دارد.
با‌این‌حال، برخی کارشناسان معتقدند چین برای تبدیل شدن به رهبر علمی جهانی، راه درازی در پیش دارد. جوی ژانگ، جامعه‌شناس در دانشگاه کنت بریتانیا، می‌گوید:
رهبری واقعی در عرصه علمی جهانی، مستلزم توانایی تأثیرگذاری بر سیاست‌گذاری‌ها و هدایت مباحث اخلاقی در مرزهای نوآوری و کشف علمی است؛ مهارتی که چین هنوز در مسیر رشد و نمایش آن به جهان قرار دارد.