نسیم گیلان - ایسنا / سال‌هاست که میلیون‌ها نفر قسم می‌خورند که گلوتن آنها را بیمار می‌کند، حتی اگر نتایج آزمایش بیماری سلیاک آنها منفی بوده باشد. اکنون، محققان دریافته‌اند که موضوع بسیار پیچیده‌تر است و خود گلوتن ممکن است مقصر نباشد.
محققان دانشگاه ملبورن، دانشگاه ماستریخت، دانشگاه سالرنو و دانشگاه شفیلد، با استفاده از حدود 12 کارآزمایی تصادفی دوسوکور بزرگ، شواهدی را از مطالعات مستقل قبلی و تجزیه و تحلیل‌های ثانویه ترکیب کرده‌اند تا آنچه را که ما حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی (NCGS) می‌نامیم، بهتر درک کنند.
بازار ![]()
به نقل از نیواطلس، حدود 10 درصد از افراد بزرگسال در سراسر جهان حساسیت خود را به گلوتن یا گندم گزارش می‌دهند، اما وقتی تحت شرایط آزمایش دوسوکور آزمایش شدند، تنها 16 تا 30 درصد به طور خاص به گلوتن واکنش نشان دادند. اکثر آنها چه غذایی که برای مطالعه به آنها داده می‌شود حاوی گلوتن باشد چه نباشد، ناراحتی یکسانی را تجربه می‌کنند. بقیه علائم اغلب می‌توانند به سایر مواد موجود در گندم به ویژه فروکتان‌ها که نوعی کربوهیدرات قابل تخمیر است یا به تاثیر قدرتمند مغز بر نحوه درک ناراحتی روده مربوط باشد.
جسیکا بیسیکرسکی، دانشیار دانشگاه ملبورن و سرپرست این پژوهش، می‌گوید: برخلاف باور عمومی، اکثر افراد مبتلا به حساسیت به گلوتن غیرگندمی (NCGS) به گلوتن واکنش نشان نمی‌دهند. یافته‌های ما نشان می‌دهد که علائم اغلب توسط کربوهیدرات‌های قابل تخمیر که معمولا به عنوان FODMAP شناخته می‌شوند، سایر اجزای گندم یا انتظارات و تجربیات قبلی افراد از غذا ایجاد می‌شوند.
بر اساس یک مطالعه برجسته، وقتی شرکت‌کنندگان از یک رژیم غذایی با FODMAP پایین پیروی می‌کردند، گلوتن به تنهایی نمی‌توانست علائم را تحریک کند. آزمایش دیگری نشان داد که فروکتان‌ها باعث نفخ و دردی می‌شوند که بسیاری آن را به گلوتن موجود در نان نسبت می‌دهند. مطالعه سوم نشان داد که انتظارات افراد یعنی باور به اینکه گلوتن مصرف می‌کنند، پیش‌بینی‌کننده قوی‌تری برای ناراحتی نسبت به آنچه واقعا می‌خورند، بود. در سراسر مطالعات، اثر نوسبو که به معنای انتظار آسیب و سپس احساس آن است، تا نیمی از شرکت‌کنندگان را تحت تاثیر قرار داد.
محققان خاطرنشان کردند که علائم افراد قطعا واقعی هستند، اما علت آن به ندرت سرراست یا صرفا مربوط به گلوتن است. در عوض، این بررسی جدید، حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی را به عنوان بخشی از طیف وسیع‌تری از اختلالات تعامل روده و مغز، مانند سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) در نظر می‌گیرد. در این شرایط، اعصاب روده و مدارهای پردازش احساسات مغز در ارتباط غیرمعمول و نزدیکی با هم هستند.
وقتی گندم، استرس یا سایر محرک‌ها، میکروبیوم روده را تغییر می‌دهند، روده سیگنال‌های ناراحتی را به عصب واگ ارسال می‌کند. مغز که از قبل با انتظار یا اضطراب آماده شده است، این احساسات را تشدید می‌کند و باعث درد، نفخ، گیجی مغزی، خستگی یا نوسانات خلقی بسیار واقعی می‌شود.
بیسیکرسکی می‌گوید: در مطالعات اخیر، افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر که معتقدند به گلوتن حساس هستند، واکنش مشابهی به گلوتن، گندم و دارونما نشان می‌دهند. این نشان می‌دهد که نحوه پیش‌بینی و تفسیر احساسات مربوط به روده توسط افراد می‌تواند به شدت بر علائم آنها تاثیر بگذارد.
مطالعات نشان می‌دهد که همپوشانی زیادی بین حساسیت به گلوتن گزارش‌شده توسط خود فرد و سندرم روده تحریک‌پذیر وجود دارد و بسیاری از افراد صرف نظر از میزان گلوتن، با رژیم غذایی کم FODMAP بهبود می‌یابند. علائم خارج روده‌ای مانند خستگی، سردرد و درد عضلانی شایع هستند، اما هنوز هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد گلوتن در این موارد مستقیما به سیستم عصبی آسیب می‌رساند.
خبر بد این است که تا به امروز، هیچ نشانگر زیستی مشخصی برای حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی وجود ندارد و سطح زونولین (نفوذپذیری روده) یا سیتوکین التهابی آنقدر متناقض است که نمی‌توان آنها را به عنوان شاخص‌های قابل اعتماد در نظر گرفت. در نتیجه، حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی همچنان یک تشخیص با رد سایر بیماری‌ها است و پزشکان ابتدا باید بیماری سلیاک و آلرژی به گندم را رد کنند. سپس علائم را می‌توان تحت یک فرآیند مواجهه با گلوتن در حالت ایده‌آل با رژیم غذایی کم FODMAP قبل از تشخیص، آزمایش کرد.
محققان یک رویکرد چند رشته‌ای و دلسوزانه را برای مداخله حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی توصیه می‌کنند. یک متخصص تغذیه باید راهنمای هرگونه رژیم غذایی حذفی برای جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای باشد و اجتناب طولانی مدت و سختگیرانه از گلوتن توصیه نمی‌شود، مگر اینکه علائم واضح و تکرارپذیری رخ دهد. برای بسیاری، برخی از اصلاحات رژیم غذایی مانند انتخاب غلات با فروکتان کمتر و استراتژی‌های روانشناختی جدید که به اضطراب می‌پردازند، می‌توانند به اندازه حذف گلوتن تفاوت ایجاد کنند.
بیسیکرسکی می‌گوید: میلیون‌ها نفر در سراسر جهان با این باور که گلوتن به روده‌شان آسیب می‌رساند، از مصرف آن اجتناب می‌کنند که اغلب پس از تجربه علائم واقعی از ناراحتی خفیف تا ناراحتی شدید رخ می‌دهد.
محققان اضافه می‌کنند تا زمانی که دانشمندان یک نشانگر زیستی قطعی را مشخص نکنند، حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی را نباید به عنوان یک بیماری خاص، بلکه به عنوان بخشی از طیف روده-مغز در نظر گرفت. علاوه بر این، این آگاهی جدید در مورد این بیماری می‌تواند به پزشکان کمک کند تا تشخیص‌های دقیق‌تر و درمان‌های متناسب‌تری را برای بیماران خود که با حساسیت به گلوتن غیر سلیاکی مراجعه می‌کنند، ارائه دهند.