رقص شهاب‌ها و دنباله‌دارها در شب‌های پایانی مهر

نسیم گیلان - ایسنا / شبانگاه سه‌شنبه 29 و بامداد چهارشنبه 30 مهر، علاقه‌مندان به رصد آسمان فرصت تماشای هم‌زمان بارش شهابی جبّاری و نزدیک‌ترین گذر دو دنباله‌دار روشن Lemmon A6 و SWAN R2 را خواهند داشت. در شرایط ماه نو و آسمان تاریک، این دو دنباله‌دار که فاصله‌ای نزدیک با زمین دارند، امکان رصد حتی با دوربین دوچشمی و عکاسی نجومی را برای علاقه‌مندان فراهم می‌کنند و تجربه‌ای نادر از زیبایی‌های کیهان را به تماشاگران هدیه می‌دهند.
در حالی که بارش شهابی جبّاری امسال با وجود تعداد کم شهاب‌ها، شبانگاه سه‌شنبه‌ 29 و بامداد چهارشنبه 30 مهرماه جاری به اوج می‌رسد؛ دو دنباله‌دار C/2025 A6 (Lemmon) و SWAN (C/2025 R2) نیز به کمترین فاصله از زمین می‌رسند و در شرایط ماه نو و عدم حضور نور ماه در آسمان، بهترین شرایط را برای رصد و عکاسی در یک منطقه تاریک، به دور از آلودگی هوا و نور شهرها دارند.
بازار

مهندس مسعود عتیقی، مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو با ایسنا در این باره گفت: دنباله‌دار لِمون نخستین بار اوایل زمستان پارسال با قدر 21.5 کشف شد، اما اکنون درخشش آن به حدود قدر 5.7 رسیده است و پیش‌بینی شده که به قدر 3.8 تا 4.8 نیز برسد و عنوان بهترین دنباله‌دار سال را به خود اختصاص دهد!
وی خاطر نشان کرد: در ابتدا دوره تناوب مداری برآورد شده برای لِمون حدود 1350 سال بود؛ اما اثر گرانشی بزرگ جرمی مانند سیاره هرمز (مشتری) غول سامانه خورشیدی، باعث تغییر در دوره این جرم شده و اکنون دوره مداری برآوردی آن حدود 1,154 سال است. نقشه زیر مسیر دنباله‌دار Lemmon A6 را در آسمان نشان می‌دهد و راهنمای خوبی برای یافتن آن در تاریخ‌های درج شده البته به میلادی است.

وی اضافه کرد: دنباله‌دار SWAN R2 نیز در ماه گذشته میلادی توسط ابزار “SWAN” رصدخانه خورشیدی و هلیوسفریک SOHO کشف شد؛ دوره مداری این جرم «گیسو دراز» بیش از 20٬000 سال (22٬554 سال) تعیین شده است، هر چند که این محاسبات به مرور دقیق‌تر نیز می‌شوند.

عتیقی ادامه داد: ماه گذشته دنباله‌دار Lemmon A6 به سرعت روشن‌تر شد و نزدیک شدن به خورشید باعث افزایش فعالیت و درخشش آن شد. این روشن شدن، احتمال دیدن آن را حتی بدون ابزار در این شب‌ها، آن هم در مناطق تاریک و عاری از غبار و آلودگی نوری افزایش داده است. در نزدیک‌ترین گذر این دنباله‌دار از نزدیک زمین، جای آن در آسمان تغییر کرده و در افق شامگاهی به سمت افق شمال‌غرب، در زمینه صورت فلکی گاوران (عوّا - Bootes) که به آن بادبادک هم می‌گویند، قرار دارد؛ صورت گاوران بین صور فلکی خرس بزرگ (دُب‌اکبر) و خوشه (سنبله) جا خوش کرده‌ است و در ادامه مسیر از زیر صورت‌فلکی بزرگ مار (Serpens) عبور خواهد کرد، به نحوی که شاید این دنباله‌دارهای زیبا را با چشم غیرمسلح و یا دوربین دوچشمی و تلسکوپ کوچک بتوانید ببینید.

وی یادآور شد: در نزدیکترین فاصله با زمین، دنباله‌دار Lemmon A6 تقریباً در فاصله 90 میلیون کیلومتری از زمین و دنباله‌دار SWAN R2 با دم سبزفام، حتی نزدیک‌تر خواهد آمد و تقریباً 39 میلیون کیلومتر با زمین فاصله خواهد داشت.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران افزود: پس بعد از غروب آفتاب به سمت جنوب‌غربی آسمان برای یافتن SWAN R2 با یک دوچشمی نگاه کنید و طبق نقشه بالا آن را بیابید، شاید این دنباله‌دار نیز حتی به قدر 4 برسد! پس از آن، به تدریج این دنباله‌دارها از دید ما خارج می‌شوند و تا بازگشت احتمالی که ممکن است هزاران سال طول بکشد، در آسمان محو خواهند شد.
وی با اشاره به نحوه تصویربرداری از این پدیده، توضیح داد: برای عکاسی از این دنباله‌دارها، دوربین و یا تلفن همراه باید بر روی سه‌پایه قرار گیرد و استفاده از حالت شب یا عکاسی نجومی، تنظیم حساسیت (iso) و زمان نوردهی مناسب توصیه می‌شود؛ حساسیت پیشنهادی بین 1600 تا 3200 و زمان نوردهی 5 تا 10 ثانیه است، ضمن آنکه استفاده از ردیاب ستاره‌ای (Star Tracker) برای نوردهی طولانی‌تر و تنظیم حساسیت کمتر، تصویر واضح‌تری از دنباله‌دار و بدون ایجاد رد ستارگان، بر کیفیت عکس‌ها می‌افزاید.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در این باره توضیح داد: لنز تله حداقل 85 تا 135 میلی‌متر و یا استفاده از تلسکوپ برای این عکاسی پیشنهاد می‌شود؛ هر چند ترکیب چند فریم عکاسی در پردازش بعدی (stacking) برای افزایش کیفیت و جزئیات دم دنباله‌دار توصیه می‌شود. بهره‌گیری از اپلیکیشن‌هایی شبیه‌ساز دقیق آسمان همچون Star Walk 2 برای پیدا کردن محل این دنباله‌دارها در آسمان مفید است.
عتیقی اظهار کرد: از آنجا که سه‌شنبه شب 29 مهر، دنباله‌دار لِمون از حدود 10 درجه‌ای ستاره‌ نگهبان شمال (Arcturus) عبور خواهد کرد؛ ستاره‌ نگهبان شمال و این دنباله‌دار را می‌توان در میدان دید دوربین‌ دوچشمی کوچک، مشاهده و عکس آنها را ثبت کرد.
وی تاکید کرد: هر چند دنباله‌دار SWAN R2 در روز جمعه، 21 شهریور امسال به کمترین فاصله با خورشید و 75 میلیون کیلومتری آن رسید، اما دنباله‌دار لِمون یکشنبه 18 آبان به کمترین فاصله با مهر تابان و 79 میلیون کیلومتری خورشید می‌رسد. نقشه زیر مسیر دقیق‌تری از دنباله‌دار لِمون را نشان می‌دهد.