نسیم گیلان - ایسنا / بازرس ارشد پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشنهادی را برای باز کردن مسیر تعامل ایران و دیدبان هسته‌ای سازمان ملل متحد پیشنهاد کرد.
شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز پنجشنبه با 19 رأی موافق، سه رأی مخالف (روسیه، چین و نیجر) و 12 رأی ممتنع، قطعنامه‌ای پیشنهادی آمریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان را علیه برنامه هسته‌ای ایران به تصویب رساند.
این نخستین قطعنامه مهم شورای حکام پس از تجاوز نظامی آمریکا و رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران و همچنین اقدام غیرقانونی غرب در فعال‌سازی اسنپ‌بک بود.
مفاد اصلی قطعنامه شامل درخواست از ایران برای ارائه «بدون تأخیر» اطلاعات دقیق درباره موجودی اورانیوم غنی‌شده تا 60 درصد و الزام ایران به اعطای «دسترسی کامل و فوری» بازرسان آژانس به تمام سایت‌های هسته‌ای بود؛ از جمله تأسیساتی که در حملات ژوئن آسیب دیده‌اند.
در این قطعنامه هیچ اشاره‌ای به محکومیت حملات نظامی ژوئن به تأسیسات هسته‌ای ایران نشده است.
وزارت امور خارجه ایران ساعاتی پس از تصویب، قطعنامه را «کاملاً سیاسی، غیرقانونی و مردود» خواند و آن را نشانه «سوءاستفاده آشکار غرب از مکانیسم‌های آژانس» دانست.
قطعنامه علیه ایران کاملاً سیاسی است
«یسری ابوشادی» بازرس ارشد پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگوی اختصاصی با ایسنا در پاسخ به این پرسش که به نظر او «قطعنامه اخیر شورای حکام علیه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از سوی سه کشور اروپایی و آمریکا ارائه شده بود تا چه حد ناشی از نگرانی‌های واقعی فنی است و تا چه حد انگیزه سیاسی دارد و ارزیابی فنی و استراتژیک وی در این ارتباط چیست؟»، گفت: این قطعنامه کاملاً سیاسی است و واقعاً معنای فنی ندارد.
وی افزود: قطعنامه به‌طور کامل این موضوع را نادیده گرفته که تأسیسات هسته‌ای ایران مورد حمله قرار گرفته یا تخریب شده‌اند و در عین حال از ایران می‌خواهد که اجازه بازرسی در این سایت‌های مورد حمله را صادر و مواد و تأسیسات هسته‌ای که مورد حمله قرار گرفته‌اند را اعلام کند. پس کاملاً سیاسی بود. متأسفانه شورای حکام آژانس تحت کنترل چند کشور خاص است و آن‌ها همیشه تعدادی رأی دارند. نباید فراموش کنیم که 16 کشور با این قطعنامه موافق نبودند.
ایران اجازه بازرسی‌ها را صادر کرد
این بازرس ارشد پیشین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی همچنین در پاسخ به این سوال که به نظر وی «این قطعنامه از منظر بین‌المللی و آژانس چه پیامی به ایران می‌دهد و آیا نشان‌دهنده تنگ‌تر شدن فضای همکاری هسته‌ای است؟»، خاطرنشان کرد: خود قطعنامه از ایران خواسته که همکاری کند، امکان بازرسی‌ها را فراهم کند و مواد هسته‌ای خود به‌ویژه اورانیوم غنی‌شده را اعلام کند.
وی افزود: از نظر منطقی، ایران همچنان به ان‌پی‌تی و توافقنامه پادمان متعهد است و باید این کارها را انجام دهد، اما قطعنامه نباید این واقعیت را نادیده بگیرد که سه سایت هسته‌ای (اصفهان، فردو و نطنز) مورد حمله قرار گرفته‌اند و در حال حاضر ورود به این سایت‌ها و ارزیابی مواد و حتی اجازه دادن به بازرسان برای رفتن به آنجا به دلیل خطر جانی برای بازرسان مشکل بزرگی است.
ابوشادی تصریح کرد: نکته جالب و تعجب‌آور اینجاست که در قطعنامه (و حتی در گزارش آژانس) به این نکته اشاره نشده که ایران از ماه اوت تا نوامبر 12 بازرسی در نقاط مختلف، از جمله مکانی نزدیک به یکی از سایت‌های مورد حمله را پذیرفته و بازرسان توانسته‌اند کارشان را انجام دهند. ایران واقعاً اجازه بازرسی داده، اما این موضوع در قطعنامه یا جای دیگری برجسته یا حتی ذکر نشده است. به همین دلیل می‌گویم قطعنامه تا حدی سیاسی و با انگیزه فشار به ایران به دلایل دیگر است.
فکر می‌کنم توافق قاهره نمرده است
وی در واکنش به این موضوع که «ایران بعد از تصویب قطعنامه در جلسه شورای حکام اعلام کرد که توافق قاهره پایان یافته است. با توجه به این موضوع، آیا هنوز امکان عملی برای احیای یک چارچوب فنی-اطلاعاتی بین ایران و آژانس وجود دارد، اگر بله، چه مکانیزمی می‌تواند کار کند؟»، تصریح کرد: در مورد توافق قاهره، آقای عراقچی (وزیر امور خارجه ایران) به‌صراحت گفته بود که این توافق یا تفاهم از لحظه امضا در قاهره، مشروط به عدم بازگشت تحریم‌ها علیه ایران بوده است. حالا که تروئیکای اروپایی موفق شده‌اند شورای امنیت را مطلع کنند و تحریم‌ها دوباره علیه ایران اعمال شود، ایران به جهان یادآوری می‌کند که دیگر به این توافق متعهد نیست.
ابوشادی افزود: با این حال، به نظر من حتی پس از پایان مهلت 18 اکتبر هم ایران بازرسی‌ها را پذیرفته و تا امروز هم فکر نمی‌کنم ایران تصمیم گرفته باشد بازرسی‌ها را متوقف کند. بازرسی‌ها همچنان ادامه دارد. تنها محدودیت در سایت‌های مورد حمله است، آن هم نه به این دلیل که ایران نمی‌خواهد، بلکه صرفاً به دلیل خطر امنیتی برای خود بازرسان. به همین دلیل فکر می‌کنم توافق قاهره نمرده و احتمالاً با نام یا شکل دیگری ادامه پیدا خواهد کرد.
باید اعتماد بین ایران و غرب بازسازی شود
این بازرس پیشین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پاسخ به این سوال که «با توجه به این که در شرایط فعلی که تنش سیاسی بسیار بالاست، چه اقدامات مشخص و گام‌به‌گام برای بازسازی اعتماد بین ایران و آژانس پیشنهاد می‌کنید و چه ابزارها یا تضمین‌های راستی‌آزمایی ضروری هستند؟» گفت: بله، من قویاً اعتقاد دارم که باید اعتماد بین ایران و غرب، به‌ویژه از طریق مذاکرات صلح‌آمیز، دوباره ساخته شود. این واقعاً تنها راه حل هر مشکلی است.
وی افزود: با چنین تفاهمی مطمئنم که ایران به محض اینکه امنیت بازرسان در مناطق مورد حمله تضمین شود، اجازه ورود مجدد به آن‌ها را خواهد داد. با مذاکره، دو طرف به درک متقابل می‌رسند. این تنها راه است. در این صورت ایران تمام مواد هسته‌ای را برای راستی‌آزمایی در دسترس قرار خواهد داد. بهترین راه محکومیت یا تحریم نیست؛ بهترین راه مذاکره و رسیدن به توافق است.
لزومی ندارد مواد هسته‌ای ایران در یک مکان ثابت و معلوم باشند
یسری ابوشادی در پاسخ به سوال پایانی ایسنا مبنی بر اینکه «با توجه به تجربه‌تان در آژانس، چه توصیه‌ای به مقامات ایرانی و به مدیرکل آژانس دارید تا از تشدید بیشتر جلوگیری شود و مسیر تعامل دوباره باز شود؟»، اظهار کرد: توصیه من به هر دو طرف این است که ایران تصمیمات تند نگیرد، مثلاً بازرسی‌ها را متوقف نکند (همان‌طور که قبلاً 12 بازرسی را اجازه داده، باید ادامه دهد). در مورد سایت‌های آسیب‌دیده، توصیه می‌کنم ایران تلاش کند ورود امن بازرسان به این سه سایت را فراهم کند. در این صورت راهی باز می‌شود که ایران دوباره تمام اورانیوم غنی‌شده را اعلام کند.
وی گفت: من قبلاً پیشنهاد «موجودی سیار اورانیوم» را داده بودم. یعنی ایران اجازه دهد بازرسان اورانیوم غنی‌شده‌ای را که تحت مهر و موم (آژانس) است راستی‌آزمایی کنند، اما لزومی ندارد این مواد همیشه در یک مکان ثابت و معلوم باشند؛ ایران می‌تواند آن‌ها را به مکان‌های مخفی دیگری منتقل کند.
ابوشادی توضیح داد: طبق مقررات، دوره راستی‌آزمایی اورانیوم با غنای بالا یک ماه است. یعنی ایران فقط یک روز یا چند ساعت در ماه باید دسترسی بدهد. پس ایران حق دارد این مواد را تا ماه بعد مخفی کند. با این روش هم نگرانی امنیتی ایران برای موادش برطرف می‌شود و هم بازرسان آژانس می‌توانند مطمئن شوند که این مواد هنوز همان‌جا هستند و برای مقاصد دیگری استفاده نشده‌اند. به این ترتیب مشکل حل می‌شود.
بازار ![]()