نسیم گیلان - ایسنا / مصرف لبنیات سال‌هاست در مرکز بحث‌های تغذیه‌ای قرار دارد. برخی آن را منبعی ضروری برای سلامت استخوان و قلب می‌دانند و برخی دیگر نگران چربی‌های اشباع موجود در آن هستند. پژوهشی تازه، نگاه دقیق‌تری به این موضوع انداخته است.
بیماری‌های قلبی-عروقی همچنان یکی از مهم‌ترین علل مرگ‌ومیر در جهان به شمار می‌آیند. متخصصان سلامت معتقدند پیشگیری از این بیماری‌ها، به‌ویژه از راه تغییرات تغذیه‌ای، می‌تواند تأثیر چشمگیری بر کاهش بار بیماری داشته باشد. از طرفی، لبنیات بخش پررنگی از سفره غذایی مردم در بسیاری از کشورهاست. این گروه غذایی سرشار از پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی همچون کلسیم و ویتامین D است که برای رشد و سلامت استخوان و عملکرد طبیعی بدن حیاتی‌اند. اما در کنار این مزایا، محصولات لبنی حاوی اسیدهای چرب اشباع نیز هستند که برخی مطالعات آن‌ها را عامل افزایش کلسترول بد و در نتیجه تهدیدی برای سلامت قلب معرفی کرده‌اند.
بازار ![]()
با این حال، نتایج پژوهش‌های گذشته درباره ارتباط مصرف لبنیات و بروز بیماری‌های قلبی-عروقی یکدست و قطعی نبوده است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که مصرف لبنیات کم‌چرب ممکن است خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش دهد، در حالی که بعضی تحقیقات دیگر هیچ ارتباط معناداری گزارش نکرده‌اند. حتی شواهدی وجود دارد که لبنیات تخمیرشده مانند ماست و برخی پنیرها می‌توانند خاصیت محافظتی بیشتری نسبت به شیر یا کره داشته باشند. همین تناقض‌ها ضرورت انجام پژوهش‌های دقیق‌تر در این حوزه را دوچندان می‌کند تا سیاست‌های تغذیه‌ای به‌روز و بر اساس شواهد علمی تدوین شوند.
پروین میرمیران، استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، به همراه سه نفر از همکارانش از همان دانشگاه، تحقیقی را در همین زمینه و در قالب مطالعه قند و لیپید تهران انجام داده‌اند. این پژوهش با هدف بررسی رابطه مصرف انواع مختلف لبنیات با بروز بیماری‌های قلبی-عروقی در یک جمعیت بزرگسال ایرانی صورت گرفته است.
محققان در این پژوهش از داده‌های مرحله سوم مطالعه قند و لیپید تهران استفاده کردند. پس از غربالگری، 2635 فرد بزرگسال که در آغاز مطالعه سابقه بیماری قلبی-عروقی نداشتند، انتخاب و تا مرحله ششم این مطالعه مورد پیگیری قرار گرفتند. اطلاعات غذایی شرکت‌کنندگان از طریق پرسشنامه معتبر «بسامد خوراک» جمع‌آوری شد؛ پرسشنامه‌ای که مصرف بیش از 160 نوع ماده غذایی را ثبت می‌کند. سپس با بهره‌گیری از مدل‌های آماری، میزان خطر بروز بیماری قلبی در ارتباط با مصرف لبنیات در گروه‌های مختلف بررسی شد.
نتایج نشان دادند که طی حدود 10 سال پیگیری، 6.5 درصد از افراد شرکت‌کننده دچار بیماری‌های قلبی-عروقی شدند. با این حال، هیچ ارتباط معناداری میان میزان مصرف لبنیات (چه پرچرب، چه کم‌چرب، چه تخمیرشده یا غیرتخمیری) و احتمال ابتلا به این بیماری‌ها مشاهده نشد.
جمع‌بندی این تحقیق بیانگر آن است که برخلاف برخی توصیه‌های سنتی مبنی بر کاهش مصرف لبنیات پرچرب به دلیل چربی اشباع، این محصولات لزوماً خطر بیشتری برای قلب و عروق ایجاد نمی‌کنند. یافته‌ها همسو با بسیاری از پژوهش‌های پیشین، نشان می‌دهند مصرف لبنیات، فارغ از درصد چربی آن‌ها، ارتباط مستقیمی با بیماری‌های قلبی ندارد.
اهمیت این نتایج در آن است که می‌تواند دیدگاه‌های رایج در توصیه‌های غذایی را تغییر دهد. مرور مطالعات جهانی نشان می‌دهد مصرف روزانه حدود 200 گرم لبنیات، نه تنها با افزایش خطر بیماری قلبی همراه نیست بلکه در برخی موارد مانند مصرف ماست یا پنیر، حتی فوایدی نیز گزارش شده است. البته باید توجه داشت که اختلاف در نتایج تحقیقات گوناگون می‌تواند ناشی از تفاوت‌های ژنتیکی جمعیت‌ها، نحوه فرآوری لبنیات، غنی‌سازی آن‌ها با ویتامین D یا حتی تعریف متفاوت «پرچرب» و «کم‌چرب» در کشورهای مختلف باشد.
از سوی دیگر، برخی ترکیبات موجود در لبنیات مانند پروتئین وی می‌توانند اثرات مثبت ویژه‌ای بر سلامت قلب داشته باشند. همین امر باعث شده است که بسیاری از متخصصان پیشنهاد کنند تمرکز توصیه‌های تغذیه‌ای از کاهش چربی لبنیات به سمت کیفیت کلی رژیم غذایی و تنوع در مصرف منابع غذایی تغییر کند.
نتایج این پژوهش جالب در «مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران» منتشر شده است. این نشریه وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران و انجمن علمی اپیدمیولوژیست‌های ایران است و به چاپ تحقیقات معتبر در حوزه سلامت عمومی و بیماری‌های شایع می‌پردازد.