نسیم گیلان - ایلنا / یک استاد روابط بین‌الملل گفت: ایران با توجه به شرایط داخلی و منطقه‌ای خود، ترجیح می‌دهد که هر دو خط دیپلماسی و تقویت توان نظامی خود را پیش ببرد. بنابراین، با این منطق اگر مذاکرات آغاز شود، باید ببینیم که نقش میانجی‌ها چیست. آیا چین وارد میانجی‌گری خواهد شد و روسیه چه خواهد کرد؟ بحث‌هایی در دو هفته اخیر درباره میانجی‌گری چین مطرح شده که باید بررسی شود که آیا تحقق پیدا می‌کند یا خیر.
رحمان قهرمان‌پور استاد روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با ایلنا، در رابطه با مسیرهای پیش روی ایران ایران و آمریکا عنوان کرد: آقای عراقچی و نمایندگان ایران پیش‌شرط‌هایی را مطرح کرده بودند، از جمله اینکه آمریکا باید تضمین دهد که در حین مذاکرات یا بعد از آن، حمله‌ای انجام نشود. همچنین، بحث غرامت هم مطرح شده است. اگر خبر احتمال دور جدید مذاکرات درست باشد، به این معناست که آمریکایی‌ها با بخشی از این پیش‌شرط‌ها موافقت کرده‌اند یا اینکه ایران از برخی پیش‌شرط‌های خود کوتاه آمده است. این دو حالت وجود دارد.
وی ادامه داد: ولی واقعیت این است که همچنان شرایط برای مذاکره دشوار است، به ویژه بعد از حملاتی که اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران انجام دادند. دشواری‌های مذاکرات بیشتر شده و در ایران بدبینی نسبت به نتایج مذاکرات افزایش یافته است. به این معنا که ایران در ابتدای سال، یعنی از اردیبهشت تا خرداد، تلاش می‌کرد که با حسن نیت وارد این مذاکرات شود، ولی وقتی مذاکرات منجر به نتیجه نشد، شاهد آغاز حملات اسرائیل ئ بعد هم آمریکا بودیم.
بازار ![]()
ناترازی میان امتیازاتی که آمریکا می‌دهد و فشاری که وارد می‌کند
این تحلیل‌گر سیاسی با اشاره به آخرین گزارش دبیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی عنوان کرد: برداشت برخی از تصمیم‌گیران و سیاستمداران و گروه‌های سیاسی از گزارش آژانس این شد که آمریکا به دنبال توافق نیست و مذاکرات یک تله بوده است. این بدبینی‌ها را بیشتر می‌کند. بنابراین، می‌توان گفت که اکنون شرایط برای مذاکره سخت‌تر شده است. به تعبیری که در نظریه بازی‌ها می‌گویند، رسیدن به نقطه بهینه دشوارتر از قبل شده است.
قهرمان‌پور افزود: اگر بخواهیم از ادبیات اجبار استفاده کنیم، توازن میان امتیازاتی که آمریکا می‌دهد و فشاری که وارد می‌کند، به هم خورده است. ایران احساس می‌کند که آمریکا نمی‌خواهد آن امتیازاتی را که ایران می‌خواهد بدهد، یا حداقل امتیازاتی را که ایران می‌خواهد، به آن داده نمی‌شود و احتمالا آمریکا هم همین حس را داشته باشد.
ایران دیپلماسی و تقویت توان نظامی را با هم پیش می‌برد
این کارشناس ارشد سیاست خارجی اظهار کرد: طبیعتا ایران با توجه به شرایط داخلی و منطقه‌ای خود، ترجیح می‌دهد که هر دو خط دیپلماسی و تقویت توان نظامی خود را پیش ببرد. برخی گروه‌ها در داخل حاکمیت همچنان بر این باورند که اگر بتوان به یک راه حل دیپلماتیک دست یافت، هزینه آن کمتر خواهد بود. بنابراین، با این منطق وارد مذاکرات خواهند شد.
چین میانجی ایران و آمریکا می‌شود؟
وی تاکید کرد: احتمالاً اگر مذاکرات آغاز شود، باید ببینیم که نقش میانجی‌ها چیست. آیا چین وارد میانجی‌گری خواهد شد و روسیه چه خواهد کرد؟ بحث‌هایی در دو هفته اخیر درباره میانجی‌گری چین مطرح شده که باید بررسی شود که آیا تحقق پیدا می‌کند یا خیر.
نمی‌توانیم بگوییم که دیپلماسی فریب بوده است
این کارشناس سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که آیا مذاکرات می‌تواند فرمولی برای فریب ایران باشد، تشریح کرد: اساسا این موضوعات خیلی در عالم سیاست مطرح نیست. همیشه دیپلماسی ادامه جنگ است و جنگ هم ادامه دیپلماسی، اگر شما بتوانید به هدفی با دیپلماسی برسید، چرا باید جنگ کنید؟ هزینه دیپلماسی همیشه کمتر است، اما گاهی کشورها مجبور به جنگ می‌شوند و وقتی مجبور به جنگ می‌شوند، دوباره وارد عرصه دیپلماسی می‌شوند. بنابراین، ما نمی‌توانیم بگوییم که دیپلماسی فریب بوده است. هنوز نشانه‌های متقنی از این مسئله نداریم.
ایران مجدد شانس خود را امتحان می کند
وی افزود: در طرف مقابل، برخی از آمریکایی‌ها مدعی اند که ایران در مذاکرات به دنبال فریب آمریکا بوده است. بنابراین، این حرفی است که نمی‌توان به سادگی رد یا اثبات کرد. به این خاطر که دیپلماسی هزینه‌اش کمتر است، ایران و هر کشور دیگری احتمالاً ترجیح می‌دهد که شانس مجدد خود را برای رسیدن به توافق از طریق دیپلماسی امتحان کند.
اگر آمریکایی‌ها تضمین دهند که حمله نمی‌کنند به معنای این نیست که اسرائیل حمله نخواهد کرد
قهرمان‌پور درباره احتمال طرح پیشنهاد کنسرسیوم و پرداخت غرامت از سوی آمریکا در جریان مذاکرات آینده، بیان کرد: در مورد بحث غرامت، نمی‌دانم تا چه حد صحت دارد. برخی رسانه‌ها قبلاً می‌گفتند که آمریکایی‌ها خیلی مخالفتی نکرده‌اند، اما کم و کیف آن مشخص نیست. نکته‌ای که در مورد تضمین‌ها وجود دارد این است که در سیاست بین‌الملل تضمینی وجود ندارد. حتی اگر آمریکایی‌ها تضمین دهند که حمله نمی‌کنند، این به معنای این نیست که اسرائیل حمله نکند.
وی تصریح کرد: اساسا چنین چیزی در موضوعات این چنینی تا کنون مطرح نشده است. موضوع مذاکرات بر سر کنترل تسلیحات است و مسئله مذاکره بر سر جنگ یا عدم جنگ نیست. این نکته مهمی است و ما نمی‌خواهیم در مورد همه موضوعات میان ایران و آمریکا توافق برسیم. همچنین به نظر می‌رسد که مذاکرات این دوره در صورتی که آغاز شود با چالش‌هایی همراه خواهد بود.
اگر اروپا مکانیزم ماشه را فعال کنند، نقش خود را در پرونده هسته‌ای ایران از دست می‌دهد
این استاد روابط بین‌الملل در خصوص برخی تحلیل‌ها مبنی بر اینکه اروپا با فعال‌سازی مکانیسم ماشه از پرونده هسته‌ای ایران حذف می‌شود، گفت: نکته درستی است. اگر مکانیزم را فعال کنند، طبیعتاً بازی به دست شورای امنیت خواهد رفت و در آنجا دست آمریکا بازتر خواهد بود. شاید به همین دلیل است که اروپایی‌ها اظهار تمایل کرده‌اند که با ایران در مورد تمدید عدم فعال‌سازی مکانیزم ماشه به توافق برسند، زیرا نقش‌آفرینی در پرونده هسته‌ای ایران برای اروپا هم مهم است.
قهرمان‌پور در پاسخ به این سوال که آیا خروج روسیه، چین و ایران از برجام باعث می‌شود اروپایی‌ها نتوانند مکانیسم ماشه را فعال کنند، عنوان کرد: اینکه برخی دوستان دیپلمات می‌گویند ممکن نیست و کسانی که با مکانیزم‌های شورای امنیت آشنا هستند می‌گویند چنین اتفاقی ممکن نیست و تمامی تحریم ها باز خواهد گشت.