بزرگنمايي:

نسیم گیلان - ایسنا / فعال فرهنگی و کارشناس آموزشی در واکنش به پاره کردن کتاب‌های درسی بعد از پایان امتحانات توسط برخی دانش‌آموزان که تصاویر آن منتشر شده است گفت: این رفتار نشانه‌ای از شکاف میان آموزش رسمی و تجربه‌ زیسته‌ دانش‌آموز است. اتفاقی که برای برخی شاید تنها یک «رفتار نوجوانانه» باشد، اما برای ناظران دقیق‌تر، نشانه‌ای هشداردهنده از رابطه‌ معیوب میان نسل نو و نظام آموزشی است. مدرسه به دستگاه صدور نمره و رتبه تقلیل یافته و کتاب به ابزاری برای عبور از آزمون‌ها تبدیل شده است.
حجت اله طالبیان بروجنی با بیان اینکه هر سال با پایان امتحانات، صحنه‌هایی همچون پاره‌کردن کتاب‌ها و جشن‌های بی‌قاعده دانش‌آموزان، موجی از واکنش‌ها در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها به راه می‌اندازد گفت: نقدها تند، هشدارها جدی، و تحلیل‌ها فراوان است اما این موج، مانند بسیاری از پدیده‌های اجتماعی دیگر، در همان چرخه‌ گرفتار می‌شود.
«شوک، واکنش، فراموشی»
وی با بیان اینکه نظام آموزشی نه قربانی کمبود انتقاد، بلکه گرفتار فقدان گفتمان اصلاح‌گر است افزود: اگر نقدها به گفت‌وگوی پایدار و اراده‌ تغییر منتهی نشوند، هر بحران، مقدمه‌ای بر تکرار بحران بعدی خواهد بود.
این کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه در روزهای پایانی امتحانات، بار دیگر تصاویری آشنا در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست شد ادامه داد: دانش‌آموزانی که پس از آخرین آزمون، کتاب‌های درسی خود را در خیابان‌ها پاره می‌کنند و به هوا می‌ریزند و خیابان‌هایی که پر از کاغذ می‌شود؛ خنده‌های انفجاری نوجوانان و موبایل‌هایی که در لحظه، این کنش را ثبت و در معرض قضاوت عمومی قرار می‌دهند؛ اتفاقی که برای برخی شاید تنها یک «رفتار نوجوانانه» باشد، اما برای ناظران دقیق‌تر، نشانه‌ای هشداردهنده از رابطه‌ معیوب میان نسل نو و نظام آموزشی است.
بروجنی با بیان اینکه شوک اولیه، واکنش‌ها را به‌سرعت فعال کرد و کارشناسان، معلمان، کنش‌گران اجتماعی و تحلیل‌گران در رسانه‌ها، یادداشت‌ها و توییت‌های گوناگون، به ریشه‌یابی این رفتار پرداختند گفت: بسیاری با لحن انتقادی و پرخاشگر به سراغ نظام آموزش عمومی رفتند و این پاره‌کردن نمادین را، نشانه‌ نارضایتی عمیق و فرسودگی ساختار آموزشی دانستند اما درست مطابق با الگویی تکراری، این واکنش‌ها با همان سرعت که شروع شدند، خاموش شدند. تصاویر در الگوریتم شبکه‌ها دفن شد، تحلیل‌ها به روزمرگی‌های بعدی واگذار و گفتمان تازه‌ای شکل نگرفت.
وی با بیان اینکه این دقیقاً همان چرخه‌ای است که جامعه‌ در آن گیر کرده است افزود: «شوک، واکنش، فراموشی»، یک پدیده اجتماعی ما را شوکه می‌کند، افکار عمومی و رسانه‌ها واکنش نشان می‌دهند و سپس همه چیز به روال سابق بازمی‌گردد بدون آنکه مسیر اصلاحی در پیش گرفته یا مطالبه‌ای مستمر شکل بگیرد.
نقد، شرط لازم است اما هرگز کافی نیست
این کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه بی‌تردید نقد لازم است و انتقاد از وضعیت موجود، اگر ریشه‌مند و تحلیلی باشد، می‌تواند آغاز یک اصلاح باشد ادامه داد: اگر این نقدها در خلأ رخ دهند، بدون تداوم، بدون طرح، بدون سازمان‌دهی، و بدون پیوند با بدنه‌ اجتماعی آموزش، چیزی جز تخلیه‌ موقت خشم یا ژست روشنفکری باقی نمی‌گذارند. جامعه‌ در بسیاری از حوزه‌ها به مرحله‌ای رسیده که دیگر «دیدنِ درد» کافی نیست، باید بدانیم با این درد چه باید کرد.
بروجنی با بیان اینکه رفتار دانش‌آموزان در پاره کردن کتاب، نشانه‌ای از شکاف میان آموزش رسمی و تجربه‌ زیسته‌ دانش‌آموز است گفت: این سیستم برای بسیاری از نوجوانان، مفهومی از «تحمیل» دارد، نه «درک» از «حفظ» و «فهم». آموزش از معنا خالی شده، مدرسه به دستگاه صدور نمره و رتبه تقلیل یافته و کتاب به ابزاری برای عبور از آزمون‌ها تبدیل شده است. طبیعی است در چنین شرایطی، پایان امتحانات برای دانش‌آموز نه لحظه‌ای برای تأمل بر آموخته‌ها، بلکه لحظه‌ای برای رهایی از فشارها است.
وقتی رسانه‌ها اسیر لحظه‌اند، گفتمان شکل نمی‌گیرد
وی با بیان اینکه رسانه‌ها، چه رسمی و چه غیررسمی، عمدتاً در موقعیت «واکنش فوری» باقی می‌مانند و در این فضا، تحلیل‌ها کوتاه‌مدت، احساس‌محور و بدون پیوست هستند افزود: تحلیلگری که امروز درباره آموزش می‌نویسد، فردا در مورد سیاست خارجی یا محیط زیست می‌نویسد. این پراکندگی موضوعی، نشانه‌ای از فقدان گفتمان تخصصی در حوزه‌هایی چون آموزش است. گفتمانی که لازم است چند ویژگی مشخص داشته باشد، مداومت داشته باشد، نه فصلی و واکنشی باشد، تحلیل‌محور باشد نه صرفاً انتقاد احساسی، سازمان‌یافته و شبکه‌ای باشد تا بتواند تأثیر بگذارد، با بدنه آموزش یعنی معلمان، دانش‌آموزان، خانواده‌ها پیوند بخورد و بر مدار مطالبه‌گری عمل کند، نه صرف بازنمایی درد انجام دهد.
این کارشناس آموزش و پرورش ادامه داد: به یک صدای اصلاح‌طلبانه‌ اجتماعی در حوزه‌ آموزش نیاز داریم، صدایی که نه از موضع دولت و نه از موضع صرفاً کارشناسی باشد بلکه از دل تجربه‌های انسانی و روزمره‌ زیست آموزش برخیزد.
بازار
چه باید کرد؟ راه عبور از چرخه‌ فراموشی
بروجنی با بیان اینکه برای خروج از چرخه‌ شوک، واکنش و فراموشی، باید زمین بازی را تغییر داد گفت: رسانه‌ها و فعالان آموزشی می‌توانند از همین نقطه آغاز کنند؛ پوشش مستمر مسائل آموزشی اما نه فقط در بحران‌ها، تربیت نویسندگان تخصصی در حوزه‌ آموزش با نگاه بین‌رشته‌ای، ایجاد فضاهای گفت‌وگوی اجتماعی برای معلمان و والدین و دانش‌آموزان، طرح کمپین‌های مطالبه‌گر با محورهای کاهش تمرکز کتاب‌محوری، افزایش اختیارات مدرسه، حمایت از معلمان، بازنگری محتوای درسی و... می‌تواند موثر باشد.
وی با بیان اینکه مسیر تغییر از سیاست‌گذاری بالا آغاز نمی‌شود، بلکه از تغییر زبان عمومی درباره آموزش شروع می‌شود افزود: وقتی بتوانیم درباره آموزش نه فقط به عنوان یک «بحران»، بلکه به عنوان «فرصتی برای ساختن آینده» حرف بزنیم، آنگاه امکان اصلاح نیز زنده می‌شود.
کتابی که پاره می‌شود، حامل چیزی بیش از کاغذ است
این کارشناس آموزش و پرورش با بیان اینکه کتاب درسی، برای دانش‌آموز تنها یک ابزار آموزشی نیست بلکه نماد رابطه‌ او با آموزش، قدرت، ساختار و آینده است عنوان کرد: پاره کردن آن، یک اعتراض است. شاید خام و احساسی اما در هر صورت واقعی و هشداردهنده است. اگر تنها به انتقاد بسنده کنیم و آن را به گفتمانِ تغییر پیوند نزنیم، این هشدارها خاموش می‌شوند و با آن امید به اصلاح نیز خاموش خواهد شد. امروز انتخابی پیش‌رو داریم، یا در همان چرخه‌ همیشگی شوک، واکنش و فراموشی باقی بمانیم یا این بار تصمیم بگیریم که صدای انتقاد را به زبان تغییر ترجمه کنیم.