بزرگنمايي:

نسیم گیلان -  استاد دانشگاه گیلان با اشاره به منویات مقام معظم رهبری در خصوص منابع طبیعی تاکید کرد: کل مسئولان کشور و آحاد مردم باید اهمیت منابع طبیعی و محیط زیست را درک کنند و حفاظت از منابع طبیعی به تنهایی از عهده سازمان منابع طبیعی یا سازمان محیط زیست کشور خارج است.
دکتر حسن پوربابایی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به وضعیت گونه‌های مهاجم در جنگل‌های گیلان، اظهار کرد: گونه مهاجم از گونه‌هایی است که از یک کشور به کشور دیگر وارد و به عنوان گونه‌های غیربومی در نظر گرفته می‌شود؛ ولی همه‌ گونه‌های غیربومی را نمی‌توانیم مهاجم بنامیم، زمانی مهاجم نامیده می‌شود که از طریق ریشه جوش تکثیر و عرصه‌های دیگر را اشغال کند.
وی افزود: به عنوان مثال گیاه آزولا از گونه‌های مهاجم است که در تالاب‌ها، رودخانه‌ها و برنج‌زارهای شمال کشور مشکلات محیط زیستی ایجاد کرده است.
استاد تمام منابع طبیعی علوم جنگل گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان گفت: درخت عرعر با نام علمی Ailanthus glandusa یک گونه درختی غیر بومی بوده که اصل آن از کشور چین است، این گونه را می‌توانیم تقریبا مهاجم بنامیم و در حال حاضر در عرصه‌های جنگلی در کوهپایه‌ها مشاهده شده است.
پروفسور پوربابایی با اشاره به اینکه درخت پالوونیا نزدیک به 100 سال پیش وارد کشور شده است، تصریح کرد: این گونه در جنگل آموزشی و پژوهشی شصت کلاته وابسته به دانشگاه علوم کشاورزی و منابع گرگان کشت شده است.
وی با بیان اینکه در راستای حفاظت از جنگل‌های شمال از سال 1396 به مدت 10 سال با تصویب مجلس شورای اسلامی بهره‌برداری از این جنگل‌ها ممنوع شد، خاطر نشان کرد: با توجه به نیاز چوبی کشور، کاشت گونه های درختی سریع الرشد مثل صنوبر، توسکای ییلاقی و نیز استفاده از گونه های غیر بومی، از ضروریات است، صنایع چوب و کاغذ چوکا و کارخانه کاغذسازی در مازندران نیاز به مواد اولیه دارند که باید نیاز آنها تامین شود.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه با ممنوعیت بهره‌برداری از جنگل‌های شمال، واردات چوب زیاد می‌شود، افزود: این مسئله از نظر اقتصادی مقرون به صرفه نیست به همین دلیل مجبور هستیم از گونه‌های سریع الرشد مثل صنوبر استفاده کنیم.
پوربابایی افزود: صنوبر یکی از گونه‌های بومی شده است، صنوبر اور آمریکانا یک گونه‌ای هیبرید بوده که از ترکیب صنوبر آمریکای و اروپایی است، این گونه دارای برگهای پهن‌تری نسبت به گونه های دیگر صنوبر است که در شهرستان صومعه‌سرا بخصوص در منطقه ضیابر این درخت کشت‌ می‌شود. بنابراین، بیشترین عرصه کشت صنوبر کشور در صومعه‌سراست.
وی با اشاره به استقبال مردم در کشت صنوبر، گفت: به غیر از صنوبر گونه‌های زراعی دیگری نیز استفاده می‌شود که البته توجه به شرایط اقلیم منطقه در زراعت چوب حائر اهمیت است.
وی در ادامه درباره خصوصیات گونه بومی توسکا، اضافه کرد: گونه‌های بومی موثر در جنگل‌کاری، توسکا ییلاقی و قشلاقی است که باید برای استفاده از آن در توسعه جنگل‌کاری برنامه مدونی داشت. همچنین، امروزه توسکا با صنوبر به صورت آمیخته جنگل کاری می‌شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به کشت گونه‌های خارجی سوزنی برگ‌ مثل کاج تدا در غرب گیلان، لاکان رشت و چوبر شفت، گفت: کاج تدا در نتایج تحقیقاتی که در دانشگاه گیلان توسط اساتید و نیز در قالب پایان نامه‌های دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری انجام شده، نشان داده که میزان رویش و تولید چوب آن با رویشگاه اصلی خود در ایالات شرق آمریکا تفاوت معنی‌داری ندارد، این گونه در مناطق مذکور زادآوری طبیعی خوبی دارد و از گونه‌های سازگار با محیط محسوب می شود.
پوربابایی با بیان اینکه با بررسی کاج‌ها در محل رویشگاه اصلی خود می توان به مضرات خاص آن نیز پی برد، گفت: به طوری کلی سوزن‌های کاج مواد اسید زای زیادی دارد که باعث کاهش pH خاک می‌شود و در نتیجه باکتری‌های خاک را که نقش اساسی در تجزیه مواد آلی دارند، حذف می‌کند.
وی با بیان اینکه باید در کشت و درختکاری به تعادل برسیم، افزود: در تمام جلگه‌های گیلان نمی‌توانیم کاج تدا کشت کنیم، در جاهایی که گونه‌های دیگر جوابگو نیست از این گونه می‌توان استفاده کرد.
سفیر تحقیقاتی DAAD آلمان در دانشگاه گیلان با بیان اینکه نوئل سبز در جنگل‌های شمال کشور کشت می‌شود، خاطرنشان کرد: برای اولین‌بار در سال 1345 در منطقه لاجیم در جنوب ساری و سپس در جنگلهای سیاهکل، کلاردشت ومنطقه اسالم کشت شد، البته این‌ گونه برای غنی سازی جنگل‌های شمال کشت شده است.
پوربابائی تاکید کرد: نمی‌توان گفت با توجه به نیازهایی که داریم گونه‌های خارجی را کاملا حذف و به آنها به عنوان مهاجم نگاه کنیم.
وی همچنین درباره آسیب‌هایی که جنگل‌های هیرکانی را تهدید می‌کند، افزود: در درجه اول جنگل‌های شمال توسط دام، جنگل نشینان و قاچاق چوب در خطر است همچنین عوامل طبیعی مثل تغییر اقلیم، آتش سوزی، سیل و طوفان هم از عوامل تخریب هستند.
استاد دانشگاه ادامه داد: امروزه، جنگل‌های شمال مثل جنگلهای غرب و ارسباران حفاظتی هستند و در گذشته نه چندان دور جنگل‌های شمال به عنوان قطب تولید چوب بوده و بهره‌برداری می شد.
پوربابایی افزود: در قبال آن دولت باید بودجه کلانی تصویب می‌کرد تا مانع قاچاق چوب شود، وقتی به ادارات منابع طبیعی مراجعه می‌کنید متوجه می شوید که با کمبود نیروی حفاظتی مواجه است و از سوی دیگر توانایی حمایت مالی از پرسنل خود را ندارند.
وی با اشاره به اینکه عدم تامین اعتبارات لازم توسط دولت در کاهش حفاظت از جنگل‌ها و افزایش قاچاق چوب تاثیرگذار است، خاطر نشان کرد: در داخل جنگل باید مانع ورود دام و جنگل‌نشینان شد و از طرفی دیگر باید جلوی قاچاق چوب گرفته شود.
استاد دانشگاه گیلان تهدید جدی دیگر در از بین بردن منابع طبیعی را زمین‌خواران و کوه خواران برشمرد و گفت: به عنوان مثال رامسر شهری جنگلی است یعنی فضای سبزی که داخل شهر رامسر وجود دارد در شهر رشت که مرکز استان گیلان است موجود نیست. از طرف دیگر، در جنگل‌های آن ویلاسازی و آپارتمان سازی انجام شده است.
وی با طرح این سوال که ساختمان سازی در جنگل‌های سرولات چابکسر گیلان با کدام مجوزها انجام شده، افزود: مردم محلی اکثرا شغل کشاورزی دارند و درآمد زیادی ندارند چطور می توانند چنین ساختمان سازی کنند؟ این ها باعث تخریب جنگل و محیط طبیعی می‌شوند.
استاد تمام منابع طبیعی علوم جنگل گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان تصریح کرد: آفات و بیماری‌ها نقش زیادی در تخریب جنگل‌ها و منابع طبیعی ندارد و عامل اصلی خود ما انسان‌ها هستیم که تعادل حیاتی را در طبیعت به هم می زنیم و در نتیجه درختان ضعیف می شوند و در معرض حمله آفات و بیماریها قرار می گیرند.
پوربابایی در مورد گونه های نادر، به درختان سرخدار اشاره و تاکید کرد: درخت سرخدار گونه سوزنی بومی جنگلهای شمال و ارسباران است، به طور کلی کشور ما از نظر درختان سوزنی برگ بسیار فقیر است و تنها چهار جنس و هشت گونه سوزنی برگ در کشور ما وجود دارد که از این هشت گونه در شمال کشور زربین یا سرو، سرخدار و دو گونه جونی پروس در ارتفاعات و ارس در دامنه‌های جنوبی البرز و قسمتی از آن در گیلان وجود دارد، در منطقه درفک سرخدار به صورت توده ای یافت می شود و در سایر نقاط گیلان به صورت پراکنده در جنگلهاست.
وی با بیان اینکه بیش از 90 درصد از سوزنی‌برگ‌ها سریع رشد می‌کنند، گفت: به غیر از سرخدار که کند رشد است، از پوست این گونه ماده‌ای به نام تاکسول (Taxol) استخراج می‌شود که ماده اولیه داروی ضد سرطان است ولی بدلیل جمعیت محدود این گونه ارزشمند نمی‌توانیم از خاصیت آن استفاده کنیم، مگر اینکه با کشت بافت جمعیت آن زیاد شود.
وی با تاکید بر اینکه سرخدار از آستارا تا علی آباد کتول پراکنش دارد، افزود: با توجه به اینکه چوب آن بسیار گران قیمت و سفت است و بدلیل زیبایی رنگ برای صنعت مبل سازی و کمد استفاده می‌شود، در گذشته بدلیل استفاده بی‌رویه از جمعیت آن کاسته شده است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه انسانها تهدید جدی برای گونه‌های ارزشمند جنگلی و منابع طبیعی و محیط زیست محسوب می‌شود، تصریح کرد: ما انسان‌ها معضل محیط‌زیست، جنگل‌ها، مراتع هستیم به عنوان مثال با بررسی علل آتش سوزی‌ها به این نتیجه می رسیم بیش از 95 درصد از آنها که در جنگل‌ها اتفاق می‌افتد منشأ انسانی دارد که این افراد یا بومی‌ها هستند که به قول خودشان قصد آباد کردن جنگل را دارند یا توسط توریست‌ها انجام می‌شود.
پوربابایی با بیان اینکه تغییر اقلیم یکی دیگر از عوامل محیطی تهدیدزا برای جنگل‌ها محسوب می‌شود که به صورت جهانی، تمام دنیا درگیر شده است، افزود: گرمایش زمین جزو یکی از این تغییر اقلیم‌ها بوده که بر روی جنگل‌ها تاثیر می‌گذارد، هم می‌تواند جمعیت گونه‌های سایه‌ پسند و سرما پسند را کم کند و گونه‌های گرما پسند را افزایش دهد که تعادل جنگل‌ها را بر هم می‌زند؛ این تاثیرات جهانی است و قطعا تغییر اقلیم اثرات خود را بر جنگل‌ها می‌گذارد.
وی ادامه داد: جنگل‌های ما نیز در کاهش این تغییر اقلیم و کاهش گرمایش کره زمین نقش اساسی دارند.
این مولف کتاب با اشاره به ترجمه و چاپ کتاب مدیریت جنگل‌ و تغییر اقلیم افزود: در این کتاب نقش جنگل‌ها در کاهش گرما به صورت کامل بیان شده است، جنگلها نیز همانند سایر موجودات زنده در طی فرآیند تنفس دی اکسید کربن تولید می کنند، اما در طی فرآیند فتوسنتز مقداری زیادی آن را ترسیب و جذب می کنند بنابراین، باید تا جایی که ممکن است تولید این گاز را در هنگام جاده سازی و بهره‌برداری چوب در جنگل‌ها کاهش دهیم چون گاز دی اکسید کربن، یکی از مهمترین گازهای گلخانه ای است که باعث گرمایش کره زمین می شود.
پوربابایی با بیان اینکه در کشورهای جهان سوم آنچه جنگل‌ها را تهدید می‌کند مسائل اقتصادی و اجتماعی است، گفت: تهدیدهای انسانی از جمله تخریب جنگل‌ها و ریختن زباله در طبیعت یکی از معضلات اساسی است.
وی درباره طرح هادی، گفت: این طرح هر اجرا می شود زمین‌های آنجا مسکونی می‌شود، طرح هادی در روستاها مشکلی ایجاد نمی‌کند اما اگر درست اجرا نشود و نظارت نباشد این طرح می تواند تهدیدی جدی برای تخربب جنگل‌ها و مراتع باشد.
استاد دانشگاه گیلان ساخت هتل با سازه‌های نامناسب در عرصه های جنگلی را کاری ناشایست خواند و گفت: هتلها باید قبل از ساخت در چنین عرصه هایی، ارزیابی محیط زیستی در عرصه انجام دهند و اگر مجوز ساخت از نظر محیط زیست اخذ کردند حداقل از سازه‌های چوبی استفاده کنند که هماهنگ با طبیعت باشد.
پوربابایی تأکید کرد: پیشنهاد می‌کنم در بحث منابع طبیعی باید استانداران و فرمانداران را مطلع کنیم که در جریان قرار بگیرند منابع طبیعی و ضرورت آموزش علم اکولوژی (بوم شناسی) چیست و چه فایده‌ای دارد.
وی گفت: اداره های منابع طبیعی و محیط زیست یکی از مظلوم‌ترین ادارات در جلسات هستند و اگر فرمانداران به منابع طبیعی توجه ویژه ای نکنند تخریب منابع طبیعی شتاب بیشتری به خود می گیرد.
استاد تمام دانشگاه گیلان افزود: در بحث زباله‌ها از شوراهای محل، نیروهای بسیج، دانش آموزان باید استفاده کرد و درس اکولوژی (بوم شناسی) باید در تمام رشته‌های دانشگاهی به عنوان درس ضروری تدریس شود.
پوربابایی با اشاره به منویات مقام معظم رهبری در خصوص اینکه «فرهنگ‌منابع طبیعی باید به معارف عمومی تبدیل شود»، تاکید کرد: کل مسئولان کشور و احاد مردم باید اهمیت منابع طبیعی و محیط زیست را درک کنند و حفاظت از منابع طبیعی به تنهایی از عهده سازمان منابع طبیعی و یا سازمان محیط زیست کشور خارج است.
این استاد دانشگاه نقش امامان جمعه را در فرهنگ‌سازی برای حفظ منابع طبیعی مهم برشمرد و افزود: هر روز ما، باید روز منابع طبیعی باشد از نظر اجرایی متولیان امر می توانند از سازمان های امنیتی و انتظامی نیز کمک بگیرند، این مسئله امنیت زیستی است؛ باید همگان به اهمیت منابع طبیعی پی ببرند.