بزرگنمايي:

نسیم گیلان -  کریدور ریلی شمال به جنوب یکی از پروژه‌های مهم بین‌المللی و فراملی است که با اجرای چهار پروژه اولویت دار ریلی چابهار - زاهدان، شیراز- بوشهر- بندر عسلویه، درود - خرم آباد و همچنین رشت-انزلی-آستارا به سرانجام می‌رسد و با اتصال این حلقه‌های ریلی، راه آهن کشور به آذربایجان، روسیه و سپس اروپا متصل می‌شود.
 
محور ریلی رشت - آستارا با طول 164 کیلومتر، یکی از مهم‌ترین بخش‌های این ابرپروژه‌ ریلی کشور است؛ قرار گرفتن گیلان در همسایگی کشورهای حاشیه خزر، عضو اتحادیه اوراسیا و شانگهای بر اهمیت آن افزوده است و بستر مناسبی برای توسعه صادرات و روابط تجاری کشور با همسایگان به شمار می‌رود.
برخی کارشناسان ترانزیت معتقدند با توجه به اینکه بخش زیادی از جمعیت روسیه در غرب این کشور و در شهرهای مسکو و سن‌پترزبورگ ساکن و نیز شبکه ریلی روسیه در غرب این کشور به فنلاند و دیگر کشورهای شمال اروپا متصل است، تکمیل راه آهن رشت_آستارا بار و مسافر بیشتری نسبت به ریل شرق دریای خزر و عبور از کشورهای قزاقستان و ترکمنستان دارد. ضمن اینکه مسیر کوتاه‌تر بوده و زمان کمتری برای حمل کالا از کریدور شمال_جنوب با عبور از آذربایجان به روسیه صرف می‌شود.
مرحوم رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی وقت، درباره ضرورت اتصال خط ریلی رشت ـ آستارا گفته بود: «من به همکارانم گفته‌ام که شده ساختمان وزارت راه و شهرسازی را بفروشیم، باید هزینه ساخت راه آهن رشت ـ آستارا را تأمین کنیم.»
راه آهن رشت ـ آستارا حلقه مفقوده زیرساخت ریلی کشور
حسن دوست‌حقی، عضو هیئت مدیره انجمن صنفی شرکت‌های سراسری حمل و نقل جاده‌ای درباره نتایج این اجلاس اعلام کرد: حلقه مفقوده زیرساخت ریلی کریدور شمال ـ جنوب شامل قطعه رشت ـ آستارا که راه آهن ایران را به آذربایجان و روسیه متصل می‌کند اصلی‌ترین اولویت دولت برای توسعه زیرساخت‌های شبکه ریلی و فعال کردن این کریدور است.
راه آهن رشت - آستارا یک نیاز بین‌المللی
در 31 مرداد 1401 و در جلسه جمع بندی راهکارهای تسریع عملیات اجرایی راه آهن رشت-آستارا با حضور نمایندگان شرکت مهندسین مشاور و پیمانکار این ابر پروژه ریلی، خیرالله خادمی، معاون وزیر راه و شهرسازی اعلام کرد که با توجه به دستور وزیر راه و شهرسازی مبنی بر تسریع در عملیات اجرایی راه آهن رشت-آستارا به عنوان قطعه پایانی کریدور ریلی شمال-جنوب کشور و حلقه واسط کل شبکه راه آهن ایران به کشورهای حوزه قفقاز، روسیه و در نهایت اروپا است که نه تنها بخش مهمی از شبکه ریلی داخلی کشور بلکه یک نیاز بین‌المللی است.
در تابستان سال 1401 و در سفر اخیر ولادیمیر پوتین به تهران و در دیدار با حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، رئیس جمهور روسیه از اهمیت تکمیل راه آهن رشت_آستارا سخن به میان آورده بود که مقام معظم رهبری نیز با تأیید سخنان رئیس‌جمهور روسیه درباره ضرورت راه‌اندازی خط آهن رشت _ آستارا، این کار را موجب تکمیل خطِ حمل و نقلِ شمال به جنوب و به نفع هر دو کشور دانستند.
در روز چهارشنبه 27 اردیبهشت ماه بود که پس از سخنرانی آیت الله سیدابراهیم رئیسی رئیس جمهوری اسلامی ایران و ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری فدراسیون روسیه بین نمایندگان دو کشور به امضا رسید.
«مهرداد بذرپاش» وزیر راه و شهرسازی به نمایندگی از جمهوری اسلامی ایران و «ویتالی ساولیف» وزیر حمل و نقل روسیه به نمایندگی از فدراسیون روسیه این توافقنامه را به امضا رساندند.
گذرگاه ریلی شمال - جنوب یکی از مسیرهای اصلی ترانزیت کالا از جنوب آسیا به شمال اروپا به شمار می رود که احداث و تکمیل آن از 23 سال پیش دستور کار بوده و در دولت سیزدهم با شتاب بیشتری برای فعال‌سازی این ظرفیت ریلی تلاش شده است؛ به طوری که رؤسای جمهور ایران و روسیه در ماه‌های گذشته در تماس های تلفنی و گفت‌وگوهای دوجانبه بر این موضوع تأکید داشته‌اند.
مسیر غربی کریدور شمال – جنوب که کشورهای روسیه، جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان را شامل می‌شود، از نظر ریلی دارای یک حلقه مفقوده‌ای به مسافت 162 کیلومتر بین رشت و آستارا بود که با امضای این توافق و احداث این مسیر ریلی عملاً جنوب آسیا از طریق ارتباط ریلی بین سن پترزبورگ و خلیج فارس به شمال اروپا متصل خواهد شد.
براساس این توافقنامه، فدراسیون روسیه 1,6 میلیارد یورو در این مسیر ریلی سرمایه‌گذاری خواهد کرد. قرار است این خط آهن راهبردی در مدت 48 ماه احداث شود.
پیوست محیط زیستی ابرپروژه راه‌آهن رشت-آستارا
در روزهای گذشته اما برخی مدعی شده‌اند که این پروژه پیوست محیط زیستی ندارد و موجب وارد شدن خسارات به جنگل‌های استان گیلان خصوصا جنگل‌های گیسوم خواهد شد. ادعایی که متأسفانه با همراهی رسانه‌های ضد انقلاب هم همراه شده است.
آرش شادپور، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری تالش اما در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در گیلان در خصوص مراقبت از محیط زیست در فرایند اجرای این پروژه تأکید کرد: مطالعات جامع و ویژه‌ای با توجه به موقعیت جغرافیایی شهرستان از سوی وزارت راه و شهرسازی انجام گرفته است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری تالش همچنین تأکید کرده که در شهرستان تالش با رایزنی و بررسی‌های فنی صورت گرفته با وزارت متبوعه سعی شده خط پروژه در مسیری که بیشتر خارج از اراضی ملی و در مستثنیات اشخاص قرار داشته و یا در منتهی الیه مسیرهای جنگلی که با رعایت و حساسیت بسیار بالای فنی و حفظ ذخایر ژنتیکی جنگل‌های هیرکانی که مردم تالش حافظان آبا و اجدادی برای آن‌ها هستند و نیز گذر مسیر بیشتر از املاک مردم شریف انجام پذیرد تا کمترین آسیب به درختان وارد شود.
به گفته رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری تالش، مردم طبیعت دوست تالش بزرگ که زندگی آنها هزاران سال است به منابع طبیعی گره خورده،‌ حساسیت ویژه‌ای به حفظ طبیعت و محیط زیست دارند و تنها در بخشی از شهرستان صومعه‌سرا در جنگل های دست‌کاشت هفت دغنان مجوز با رعایت تشریفات قانونی و رعایت ضوابط صادر شده است.
ادعاهای که تنها مانع توسعه گیلان هستند
این اظهارات مانع‌تراشانه برای توسعه گیلان در حالی رقم خورده که این پروژه در کاهش عوارض زیست محیطی و جلوگیری از رشد بی رویه شهرها در کرانه راه‌ها نیز تأثیرگذار است.
ظرفیت حمل بار این راه‌آهن در سال نخست بهره‌برداری 10 میلیون تن برآورد شده که در حال حاضر به میزان 9.6 میلیون تن تقاضای حمل بار دارد.
همچنین راه‌آهن رشت ـ آستارا ظرفیت جابه‌جایی حدود 990 هزار نفر مسافر را در سال بیستم بهره‌برداری خواهد داشت و برای ساخت این پروژه ریلی، احداث 63 دستگاه پل به طول حداکثر 40 کیلومتر و یک دستگاه تونل در نظر گرفته شده است.
پاسخ صریح شرکت زیرساخت به نماینده مجلس
مسعود جهانی، رئیس روابط عمومی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور نیز در گفت‌وگو با خبرنگار فارس پیرامون اهمیت آغاز عملیات اجرایی احداث راه‌آهن رشت – آستارا، اظهار کرد که «طرح راه‌آهن رشت - آستارا، از طرح‌های کلان ریلی کشور است که طی سالیان گذشته، مطالعات گسترده‌ای بر روی آن انجام‌شده و این طرح علاوه بر اهمیت راهبردی و ترابری، به‌عنوان حلقه تکمیل‌کننده بین‌المللی ریلی شمال - جنوب، از منظر ملی، بین‌المللی و راهبردی، جایگاه ویژه‌ای در بین تمامی طرح‌های ریلی کشور دارد.
جهانی درباره موضوع مجوز زیست‌محیطی اجرای طرح راه‌آهن رشت ـ آستارا نیز توضیح داد که «با توجه به گزارش ارزیابی زیست‌محیطی ارسالی برای سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها؛ مراتع و آبخیزداری کشور و متعاقباً برگزاری جلسات کمیته ارزیابی زیست‌محیطی طرح در تاریخ‌های سیزدهم خردادماه 1399، هجدهم ابان 1399، نوزدهم خرداد 1400، معاونت زیست‌محیطی آن سازمان، با اجرای کل طرح موافقت داشته و در خصوص موضوع عبور 2 کیلومتر مسیر در محدوده جنگل گیسوم و تالاب استیل، مقررشده تا موضوع در کمیته فنی سازمان مطرح شود.»
به گفته رئیس روابط عمومی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور، «گزارش‌های تکمیلی محدوده تالاب استیل مبنی بر اجرای تونل با کمترین تخریب جنگل و حفظ حریم تالاب و در جنگل گیسوم استفاده از خطوط انتقال نیرو در منطقه پاک‌تراشی شده برای عبور راه‌آهن با کمترین تخریب جنگل و قطع درخت تهیه و به سازمان پیشنهادشده است.»
اختلاف فاحش هزینه اعلامی نماینده مجلس با برآورد سازمان برنامه
رئیس روابط عمومی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور همچنین در مورد هزینه ساخت راه‌آهن رشت – آستارا ضمن رد ادعای خلاف واقع عضو فراکسیون محیط‌زیست مجلس توضیح داده که « عدد مطروحه غیرواقعی و کارشناسی است و هیچ مستندی در خصوص مبلغ اعلامی وجود ندارد و مبلغ برآورد مورد تائید سازمان برنامه‌وبودجه کشور با مبلغ مذکور اختلاف فاحش دارد. »
بنابر توضیحات شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل کشور، یکی از راهکارهای تأمین منابع از طریق وام صادراتی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراتیو روسیه است و طبیعی است، برای ابر پروژه‌هایی مانند طرح راه‌آهن رشت ـ آستارا با توجه به محدودیت منابع مالی داخلی کشور، از تمامی طرق ممکن سرمایه‌گذاری و بهره‌مندی از روش‌های تأمین مالی، استفاده خواهد شد.
مسیر عبوری محل بحث ریل
عملیات زیرسازی 10 کیلومتر ابتدایی مسیر به صورت دوخطه در قالب راه‌آهن قزوین ـ رشت ـ بندر کاسپین در مرحله پایانی و آماده ریل‌گذاری است و راه‌آهن رشت ـ آستارا به بیش از 21 هزار تن ریل نیاز دارد.
این پروژه ریلی دارای یک دستگاه درجه یک (آستارا)، سه ایستگاه درجه 2 (صومعه سرا، اسالم ـ تالش و لوندویل) و پنج ایستگاه درجه سه (رضوانشهر ـ پونل، ماسال، پره‌سر، حویق و لیسار) است.
بنا براظهارات کارشناسان حمل‌ونقل مسیر ریلی رشت به آستارا می‌تواند مدت حمل بار را از مبدا و مقصد فنلاند به مبدأ یا مقصد ایران به صورت ترکیبی دریایی ـ ریلی را به 12 روز کاهش دهد، در حالی که حمل دریایی بار در این مسیر 33 روز زمان نیاز دارد.
همچنین مسیر فنلاند به پاکستان را به 18 روز و مسیر فنلاند به هند را به 20 روز کاهش خواهد داد و حمل بار از فنلاند به تایلند و بالعکس از طریق ناوگان دریایی 45 روز زمان می‌برد در حالی که با تکمیل راه‌آهن رشت ـ آستارا این مسیر به صورت دریایی ـ ریلی به 21 روز کاهش خواهد یافت.
مسیر ریلی رشت ـ آستارا حلقه نهایی کریدور شمال ـ جنوب محسوب می‌شود، این کریدور نیز به‌ عنوان پل ارتباطی کشورهای اروپایی با اقیانوس هند و خلیج ‌فارس به شمار می‌رود و ارتباط کشورهای شمال اروپا، اسکاندیناوی و روسیه از طریق ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس، حوزه اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا را فراهم خواهد کرد.
تکمیل این کریدور و بهره‌مندی از آن در کنار درآمدهای مختلفی که در کشور وجود دارد می‌تواند درآمد خوبی از ترانزیت را نصیب جمهوری اسلامی ایران کند و خط ریلی رشت ـ آستارا منافع زیادی را نصیب کشور می‌کند در اوایل راه اندازی این قطعه 10 میلیون تن بار جابجا خواهد شد و با فاصله زمانی اندکی با تجهیزاتی که داریم جابه‌جایی کالا 15 میلیون تن افزایش خواهد یافت و در چنین شرایطی باید از هرگونه اظهارنظر هیجانی اجتناب کرد.