چهارشنبه ۳ دي ۱۴۰۴
علمی

«سارا تبریزی» دانشمند ایرانی برگزیده سال ۲۰۲۵

«سارا تبریزی» دانشمند ایرانی برگزیده سال 2025

نسیم گیلان - ایسنا /سارا تبریزی دانشمند ایرانی که نخستین ژن درمانی بیماری هانتینگتون را هدایت کرد، در فهرست ۱۰ فرد تاثیرگذار سال ۲۰۲۵ از نگاه مجله «نیچر» قرار گرفت. فهرست ۱۰ فرد منتخب نیچر (Nature’s ۱۰) روندها و کشفیات مهم علمی در طول یک سال را بیان می‌کند و داستان افرادی را روایت می‌کند که در آن‌ها نقش داشته‌اند. این فهرست توسط سردبیران نیچر گردآوری می‌شود تا برخی از تاثیرگذارترین پژوهش‌ها و مهم‌ترین تحولاتی را معرفی کند که جهان ما را شکل می‌دهند و نام سارا تبریزی دانشمند ایرانی نیز در میان این فهرست می‌درخشد. بازار سارا تبریزی در یک تماس ویدئویی در اوایل ماه سپتامبر، برای نخستین بار داده‌هایی را دید که او و سایر پژوهشگران مطالعه‌کننده‌ی بیماری هانتینگتون دهه‌ها به دنبال آن بودند: شواهدی قانع‌کننده مبنی بر اینکه یک درمان هدف‌گیری‌کننده‌ی ژن، می‌تواند سرعت پیشرفت بی‌امان این اختلال زوال عصبی مغزی را کاهش دهد. پیش از این نتایج، تبریزی، عصب‌شناسی که مرکز بیماری هانتینگتون در کالج دانشگاهی لندن را هدایت می‌کند می‌گوید: داشتم کمی نگران می‌شدم که شاید زمانی که افراد علائم را بروز می‌دهند، دیگر برای درمان خیلی دیر شده باشد. اما اینجا، یک تایید قدرتمند وجود داشت که نشان می‌داد پنجره‌ی درمان برای این وضعیت نادر و ارثی هنوز باز است و فرصتی برای مداخلات معنادار و تغییردهنده‌ی بیماری باقی‌مانده است. این یک گام عظیم رو به جلو است. این ژن‌درمانی که در نوع خود اولین بود، AMT-۱۳۰ نام دارد و توسط شرکت زیست‌فناوری uniQure در آمستردام توسعه یافته و از یک ویروس بی‌خطر برای رساندن رشته‌هایی از ماده‌ی ژنتیکی به نواحی آسیب‌دیده‌ی مغز استفاده می‌کند. هنگامی که به آنجا می‌رسد، این درمان تولید پروتئین معیوبِ جهش‌یافتهٔ هانتینگتون را که به‌آهستگی سلول‌های مغزی را نابود می‌کند، خاموش می‌سازد. مجموعه‌ی داده‌های کارآزمایی کوچک بود و تنها شامل ۱۲ فرد که دوز بالای درمان را دریافت کردند، می‌شد. درمان تهاجمی است و نیاز به جراحی طولانی مغز دارد. اما نتایج چشمگیر بودند. روی یک مقیاس استاندارد که برای ارزیابی عملکردهای حرکتی و شناختی و سایر معیارهای زندگی روزمره استفاده می‌شود، امتیازهای شرکت‌کنندگان دریافت‌کنندهٔ دوز بالا در طول سه سال تنها ۰٫۳۸ واحد کاهش یافت. این در مقایسه با ۱٫۵۲ واحد کاهش در گروه کنترل است یعنی درمان، سرعت افت عملکرد را ۷۵ درصد کاهش داده بود. سطح مایع نخاعی یک پروتئین مرتبط با مرگ سلول‌های مغزی در دریافت‌کنندگان درمان کاهش یافته بود که درست برخلاف حالتی است که معمولا با پیشرفت بیماری رخ می‌دهد. قدم بعدی برای تبریزی، ایفای نقش‌های رهبری در ارزیابی پنج درمان دیگرِ کاهش‌دهنده‌ی هانتینگتون است که در مرحله‌ی توسعه‌ بالینی‌اند؛ به‌علاوه‌ی چندین درمان دیگر که به‌زودی وارد کارآزمایی‌های انسانی می‌شوند. تبریزی همچنین هدایت مطالعات آزمایشگاهی درباره‌ی مکانیسم‌های زوال عصبی را بر عهده دارد که می‌تواند تعداد زیادی گزینه‌ی دارویی دیگر در آینده به‌ثمر برساند. نقش‌داشتن در تقریبا همه‌ی پیشرفت‌های مهم بالینی یعنی او همچنین زخم‌های دردناک‌ترین شکست‌های این حوزه را نیز با خود حمل می‌کند. تنها چهار سال پیش، یک درمان امیدوارکننده‌ی دیگرِ به‌نام تومینرسن در کارآزمایی‌های مرحله‌ی نهایی ناکام شد. در کل، این دارو نتوانست نتایج افراد را نسبت‌به گروه کنترل بهبود دهد و در دوزهای بالاتر با عوارض جانبی خطرناک همراه بود. به‌عنوان پژوهشگر اصلی این کارآزماییِ نزدیک به ۸۰۰ نفره، وظیفه‌ی ناخوشایند توضیح نتایج برای خانواده‌های شرکت‌کننده بر دوش تبریزی بود. او پیامش به جامعه‌ی اندوهگین را به یاد می‌آورد: از شکست هرچقدر هم دردناک باشد، درس خواهی گرفت. درس‌هایی که در این مسیر آموخته شد، در توسعه‌ی AMT-۱۳۰ نقش داشت. دارویی که اکنون توسط بسیاری به‌عنوان امیدبخش‌ترین پیشرفت در درمان هانتینگتون تا امروز توصیف می‌شود. اما تبریزی تنها بر درمان هانتینگتون تمرکز ندارد: او در تلاش برای پیشگیری از آن است. در هشت سال گذشته، او هدایت یکی از بزرگ‌ترین مطالعات سلامت مغز در بزرگسالان جوانی را بر عهده داشته که جهشِ عاملِ بیماری را دارند اما هنوز ده‌ها سال با بروز علائم فاصله دارند.

اولین «بیمه زباله فضایی» جهان معرفی شد

اولین «بیمه زباله فضایی» جهان معرفی شد

نسیم گیلان -

تلسکوپ اسفرکس ناسا، نخستین نقشه کامل آسمان در ۱۰۲ رنگ را منتشر کرد

تلسکوپ اسفرکس ناسا، نخستین نقشه کامل آسمان در 102 رنگ را منتشر کرد

نسیم گیلان - زومیت / تلسکوپ اسفرکس ناسا کل آسمان را با ۱۰۲ رنگ فروسرخ نقشه‌برداری کرده است. این داده‌ها به درک ما از رویدادهایی همچون انفجار بزرگ و منشأ حیات کمک می‌کنند. ...

شینیون فوق العاده شیک!

شینیون فوق العاده شیک!

نسیم گیلان - آخرین خبر /با این مدل مو بدرخش بازار

دانشمندان از سر کنجکاوی سن یک کرم آزمایشگاهی را اندازه گرفتند؛ نتیجه همه را غافلگیر کرد

دانشمندان از سر کنجکاوی سن یک کرم آزمایشگاهی را اندازه گرفتند؛ نتیجه همه را غافلگیر کرد

نسیم گیلان - زومیت / یک کرم بی‌ادعا که دهه‌ها در آزمایشگاه زندگی می‌کرد، با فاش‌شدن سن واقعی‌اش، دنیای زیست‌شناسی را شگفت‌زده کرده است. داستان از یک کنجکاوی ساده شروع شد. زیست‌شناسی که دهه‌ها از یک کرم بی‌ادعا در آزمایشگاهش مراقبت می‌کرد، ناگهان تصمیم گرفت سن واقعی این حیوان خانگی نامتعارف را بسنجد. نتیجه، رکوردی جهانی و یک شگفتی بزرگ برای دنیای علم بود. بازار این موجود که حالا با نام «بی» شناخته می‌شود، یک کرم روبانی ۹۰ سانتی‌متری است که زندگی آرامی را در مخزن آزمایشگاه جان الن، دانشیار دانشگاه ویلیام اند مری در ویرجینیا، می‌گذراند. الن این کرم را در سال ۲۰۰۵، زمانی که دانشجوی دکترا بود، از سر دلسوزی به سرپرستی گرفت؛ نوسازی ساختمان دانشگاه می‌توانست به بی‌خانمانی چندین نمونه بی‌مهره منجر شود. همه چیز با سؤال یکی از دانشجویان سابق الن به نام کلوئی گودسل درباره‌ی سن کرم آغاز شد. این سؤال ساده، جرقه‌ای در ذهن الن زد. او می‌دانست که بی چندین دهه عمر دارد، اما برای یافتن پاسخ دقیق، بخش بسیار کوچکی از بافت آن را برای تجزیه و تحلیل به مؤسسه زیست‌شناسی دریایی اورگان فرستاد. نتایج آزمایش‌ها نفس‌گیر بود. این کرم که از گونه‌ی باسئودیسکوس پونتی (Baseodiscus punnetti) است، حداقل ۲۳ سال سن دارد، هرچند سن واقعی‌اش به احتمال زیاد به ۳۰ سال نزدیک‌تر است. این کشف، بی را به پیرترین کرم روبانی ثبت‌شده در تاریخ تبدیل و ثابت کرد که این گروه از موجودات می‌توانند طول عمری استثنایی داشته باشند. جان الن در بیانیه‌ای اعلام کرد: «کرم‌های روبانی شاخه‌ای بسیار متنوع و گسترده هستند، با این‌حال تقریباً هیچ‌چیز درباره‌ی طول عمر طبیعی آن‌ها نمی‌دانیم. این یافته، شکاف علمی مهمی را پر کرده و طول عمر شناخته‌شده‌ی این موجودات را تا مرتبه‌ی بزرگی (ده برابر) افزایش می‌دهد.» این کشف می‌تواند درک ما را از اکولوژی شکارچیان دریایی متحول سازد و به دانشمندان کمک کند تا تأثیر این موجودات بر اکوسیستم‌های خود را بهتر تخمین بزنند. البته در دنیای بی‌مهرگان، طول عمرهای شگفت‌انگیز بی‌سابقه نیست. یکی از مشهورترین کهن‌سالان، یک صدف دوکفه‌ای اقیانوسی به نام مینگ بود که در سال ۲۰۰۶ در سواحل ایسلند پیدا شد. این صدف که زندگی خود را در حدود سال ۱۴۹۹ میلادی و هم‌زمان با سلسله مینگ در چین آغاز کرده بود، بیش از ۵۰۰ سال عمر داشت. متأسفانه، سرنوشت مینگ با بی متفاوت بود. این صدف باستانی، درست در همان سال کشف‌شدنش به دست دانشمندان کنجکاو، دچار مرگی زودهنگام شد. مطالعه در مجله‌ی Experimental Zoology منتشر شده است.

با این میکاپ، عروسی برو!

با این میکاپ، عروسی برو!

نسیم گیلان - آخرین خبر / این آرایش زیبا را ببینید. بازار

درس‌های سالمندان برای نسل جوان

درس‌های سالمندان برای نسل جوان

نسیم گیلان - خراسان / اوایل پاییز بود. پیرمردی را دیدم که در حیاط کوچک خانه‌اش زیر نور نارنجی آفتاب نشسته بود و با لبخند کمرنگی به فنجان چای در دستش نگاه می‌کرد. از او ...

خانه‌هایی از جنس یخ؛ راهکار جدید پژوهشگران برای بقای فضانوردان در مریخ

خانه‌هایی از جنس یخ؛ راهکار جدید پژوهشگران برای بقای فضانوردان در مریخ

نسیم گیلان - زومیت / دانشمندان کلید ساخت شهرهای مریخی را نه در فلز و بتن، بلکه در یخ‌های خود سیاره یافته‌اند؛ ایده‌ای که شبیه انیمیشن «یخ‌زده» برای دنیایی دیگر است. سفر به ...

چرا هرگز سر وقت نیستید؟

چرا هرگز سر وقت نیستید؟

نسیم گیلان - خراسان / افراد مبتلا به اختلال کم‌توجهی‌‌ــ‌بیش‌فعالی معمولا با پدیده‌ای موسوم به «کورزمانی» مواجه‌اند، یعنی از سرعت گذر زمان یا مدت واقعی انجام دادن کارها درک ...

موش‌ها ناقل طاعون عصر برنز نبودند؛ دانشمندان متهم اصلی را پیدا کردند

موش‌ها ناقل طاعون عصر برنز نبودند؛ دانشمندان متهم اصلی را پیدا کردند

نسیم گیلان -

کشف یک جهش ژنتیکی که به بیماری‌های قلبی و عصبی منجر می‌شود

کشف یک جهش ژنتیکی که به بیماری‌های قلبی و عصبی منجر می‌شود

نسیم گیلان - ایسنا / پژوهشی جدید در مرکز تحقیقات بیوشیمی و بیوفیزیک نشان می‌دهد جهش‌های خاص در پروتئین محافظ «آلفا B-کریستالین» علاوه بر بروز آب‌مروارید، به بیماری‌های قلبی ...

به ارث بردن دی‌ان‌ای نیاکان، راز صدساله شدن نوادگان

به ارث بردن دی‌ان‌ای نیاکان، راز صدساله شدن نوادگان

نسیم گیلان - ایسنا / ژن‌های شکارچی–گردآورنده که احتمالا در دوران آخرین عصر یخبندان برتری داشته‌اند، ممکن است به طول عمر بیشتر ایتالیایی‌های امروزی کمک کرده باشند. بر اساس یک ...

آرایش چشم مخصوص شب یلدا

آرایش چشم مخصوص شب یلدا

نسیم گیلان - آخرین خبر / در این ویدیو یک سایه قرمز زیبا برای چشم را می بینید.

آموزش ساخت شمع هندوانه برای شب یلدا

آموزش ساخت شمع هندوانه برای شب یلدا

نسیم گیلان - آخرین خبر / در این ویدیو آموزش ساخت شمع هندوانه را می بینید.

ماهواره استارلینک منفجر شد

ماهواره استارلینک منفجر شد

نسیم گیلان -

ربات‌های انسان‌نما در کارخانه تولید باتری CATL مستقر شدند

ربات‌های انسان‌نما در کارخانه تولید باتری CATL مستقر شدند

نسیم گیلان - زومیت / غول باتری‌سازی جهان، بی‌سروصدا ربات‌های انسان‌نما را در خط تولید خود برای انجام کارهای بسیار دقیق به کار گرفته است. بحث ربات‌های انسان‌نما در ماه‌های ...

روش‌های تازه برای تولید غذاهای سرخ‌شده سالم‌تر

روش‌های تازه برای تولید غذاهای سرخ‌شده سالم‌تر

نسیم گیلان -

این چسب هر وقت بخواهید، آزاد و محکم می‌شود

این چسب هر وقت بخواهید، آزاد و محکم می‌شود

نسیم گیلان -

خرس‌های قطبی ژن‌های خود را برای سازگاری با دنیای گرم‌تر تغییر می‌دهند

خرس‌های قطبی ژن‌های خود را برای سازگاری با دنیای گرم‌تر تغییر می‌دهند

نسیم گیلان -

عکس روز ناسا از روح کیهانی!

عکس روز ناسا از روح کیهانی!

نسیم گیلان - ایسنا / عکس روز ناسا منطقه بزرگ تشکیل ستاره «سحابی روح» را در رنگ‌های گوناگون به نمایش می‌گذارد. ستاره‌ها در روح «کاسیوپیا»(Cassiopeia) ملکه اتیوپی در حال ...

اصلاح ابرو این مدلی رو یاد بگیر!

اصلاح ابرو این مدلی رو یاد بگیر!

نسیم گیلان - آخرین خبر / اینجوری ابروهاتو اصلاح کن

عصب‌کشی درد دارد اما سپر قلب‌تان است!

عصب‌کشی درد دارد اما سپر قلب‌تان است!

نسیم گیلان - خراسان / پژوهشی جدید نشان می‌دهد که درمان ریشه دندان (عصب‌کشی دندان) علاوه بر کاهش درد و نجات دندان‌های طبیعی، ممکن است به کاهش خطر بیماری‌های قلبی و دیابت نیز ...

آنچه را که می‌بینید، حس کنید!

آنچه را که می‌بینید، حس کنید!

نسیم گیلان - ایسنا /یک فناوری جدید به شما امکان می‌دهد تا آنچه را که روی نمایشگر می‌بینید، حس کنید. در واقع قابلیت برآمدگی پیکسل به شما امکان می‌دهد آنچه را که روی صفحه ...

۳ نشانه مهم رابطه عاشقانه که باید جدی گرفت

3 نشانه مهم رابطه عاشقانه که باید جدی گرفت

نسیم گیلان - خراسان / یک رابطه سالم ویژگی‌هایی دارد که آن را از روابط ناسالم متمایز می‌کند.نخستین نشانه، اطمینان عاطفی است. در رابطه درست، فرد مدام درگیر تردید درباره دوست ...

مدل مو دوست داشتنی

مدل مو دوست داشتنی

نسیم گیلان - آخرین خبر / این مدل زیبا را انجام دهید