نسیم گیلان - زومیت / پژوهشی تازه نشان می‌دهد انجام فعالیت‌های خلاقانه مانند رقص، نواختن ساز، نقاشی یا حتی بازی‌های ویدئویی می‌تواند روند پیری مغز را کندتر کند.
پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند فعالیت‌های خلاقانه مانند موسیقی، رقص، نقاشی و بازی‌های فکری می‌توانند نقشی فراتر از سرگرمی داشته باشند و به حفظ سلامت مغز و کند شدن روند پیری آن کمک کنند.
بازار ![]()
در مطالعه جدیدی، پژوهشگران از مدل «ساعت‌های مغزی» استفاده کردند که تفاوت میان سن واقعی افراد و سنی را که مغز آن‌ها بر اساس ساختار و عملکردش نشان می‌دهد، اندازه‌گیری می‌کند. نتایج نشان داد در مناطقی از مغز که بیش از سایر بخش‌ها در برابر افزایش سن آسیب‌پذیرند، فعالیت‌های خلاقانه باعث تقویت ارتباط میان قسمت‌های مختلف مغز می‌شود. نکته جالب اینجاست که حتی یادگیری مهارت خلاقانه از ابتدا نیز می‌تواند مغز را جوان نگه دارد.
به گزارش نیچر، پژوهشگران داده‌های تصویربرداری مغزی بیش از 1200 نفر از 10 کشور را بررسی کردند تا مدلی بسازند که سن مغز را بر اساس میزان همکاری و هماهنگی بخش‌های مختلف آن پیش‌بینی کند. سپس این مدل روی 232 شرکت‌کننده شامل رقصندگان تانگو، نوازندگان، هنرمندان تجسمی و بازیکنان بازی‌های ویدئویی اعمال شد تا فاصله سنی مغز آن‌ها یعنی تفاوت میان سن مغزی و سن واقعی‌شان اندازه‌گیری شود.
نتایج نشان داد همه این فعالیت‌ها می‌توانند روند پیری مغز را به تأخیر بیندازند، اما این اثر در افراد حرفه‌ای بیشتر است. در میان آن‌ها، رقصندگان حرفه‌ای تانگو بیشترین مزیت را داشتند؛ مغز آن‌ها به طور میانگین حدود هفت سال جوان‌تر از سن واقعی‌شان بود. پژوهشگران معتقدند ترکیب پیچیده‌ای از حرکات، هماهنگی، تمرکز و برنامه‌ریزی که در تانگو وجود دارد، مغز را به شکل ویژه‌ای فعال و جوان نگه می‌دارد.
بررسی‌های بیشتر نشان داد که اثرگذاری محافظتی خلاقیت بیش از همه بر ناحیه‌ای از مغز به نام ناحیه فرونتوپاریتال (پیشانی–جداری) آشکار است که وظیفه حافظه کاری و تصمیم‌گیری را برعهده دارد. این بخش معمولاً یکی از اولین قسمت‌هایی است که در اثر افزایش سن دچار تحلیل می‌شود. در افراد با تجربه‌تر، ارتباطات عصبی در نواحی مرتبط با کنترل حرکت، هماهنگی و ریتم نیز قوی‌تر بود.
در بخش دیگری از پژوهش، دانشمندان بررسی کردند آیا یادگیری مهارت خلاقانه جدید می‌تواند مغز را جوان‌تر کند یا خیر. برای این کار، گروهی از شرکت‌کنندگان آموزش دیدند تا بازی استراتژیک استارکرافت 2 را یاد بگیرند، در حالی که گروه دیگری بازی ساده‌تری را تمرین کردند که نیاز چندانی به تفکر خلاق نداشت.
افرادی که استارکرافت 2 را یاد گرفتند، پس از چند هفته نه‌تنها عملکرد بهتری در بازی و آزمون‌های توجه داشتند، بلکه سن مغزی آن‌ها نیز کاهش یافت. در مغز این افراد، ارتباطات عصبی در نواحی مربوط به تمرکز و درک بصری افزایش یافته بود. در مقابل، گروه کنترل چنین تغییری را تجربه نکرد. این یافته نشان می‌دهد حتی یادگیری یک مهارت خلاقانه از اول نیز می‌تواند مغز را در برابر فرسودگی حفظ کند.
آگستین ایبایِنیِز، سرپرست پژوهش از دانشگاه آدولفو ایبایِنیز در شیلی می‌گوید: «برای بهره‌مندی از اثرات مفید خلاقیت نیازی نیست نابغه‌ای مانند داوینچی باشید». او و همکارانش قصد دارند در پژوهش‌های آینده بررسی کنند که فعالیت‌های خلاقانه چگونه بر سایر جنبه‌های سلامت تأثیر می‌گذارند.
به باور کارشناسان، خلاقیت می‌تواند بخش‌های بیشتری از مغز را نسبت به فعالیت‌های ذهنی معمول مانند حل معماها یا بازی‌های فکری درگیر کند، و شاید به همین دلیل در برابر پیری مقاوم‌تر باشد. هرچند پژوهش‌های بیشتری برای اثبات این فرضیه لازم است، یافته‌های کنونی نشان می‌دهند که پرداختن به هنر و فعالیت‌های خلاقانه می‌تواند راهی مؤثر برای حفظ سلامت و جوانی مغز باشد.
پژوهش در ژورنال Nature Communications منتشر شده است.