نسیم گیلان - زومیت / پژوهشگر افسانه‌ای حیات‌وحش که زندگی‌اش را وقف شناخت نخستی‌ها و حفاظت از طبیعت کرد، میراثی ماندگار از همدلی با حیوانات و کنشگری محیط زیست بر جای گذاشت.
بانو جین گودال، نخستی‌شناس و فعال محیط زیست برجسته‌ای که پژوهش‌های پیشگامانه‌اش در مورد شامپانزه‌ها مرز میان انسان و حیوان را برای همیشه تغییر داد، در سن 91 سالگی چشم از جهان فروبست. او که به‌عنوان بزرگترین متخصص شامپانزه‌ها در جهان شناخته می‌شد، میراثی عظیم از همدلی و حفاظت از جهان طبیعی از خود به جای گذاشت.
بازار ![]()
مؤسسه جین گودال در بیانیه‌ای در روز چهارشنبه، 1 اکتبر 2025، تأیید کرد که او به دلایل طبیعی و در حین یک تور سخنرانی در کالیفرنیا درگذشته است.
فعالیت‌های گودال در سال 1960 در پارک ملی گومبه در تانزانیا آغاز شد. او بدون هیچ آموزش آکادمیک رسمی، ماه‌ها زمان را صرف مشاهده‌ی صبورانه‌ی شامپانزه‌ها کرد و در طول 65 سال بعد، کشفیاتی را رقم زد که دنیای علم را تکان داد.
مهم‌ترین یافته‌ی او، این بود که شامپانزه‌ها قادر به ساخت و استفاده از ابزار هستند؛ مشاهده‌ی شامپانزه‌ای که شاخه‌ای را برای بیرون کشیدن موریانه‌ها از تپه‌شان آماده می‌کرد، این تصور را که ابزارسازی مختص انسان است، برای همیشه از بین برد. این کشف چنان انقلابی بود که مربی او، لوئیس لیکی، اعلام کرد: «اکنون باید ابزار را از نو تعریف کنیم، انسان را از نو تعریف کنیم، یا شامپانزه‌ها را به عنوان انسان بپذیریم.»
گودال همچنین برای اولین بار مستند کرد که شامپانزه‌ها گوشت شکار کرده و می‌خورند و برخلاف تصور رایج، گیاهخوار مطلق نیستند. مشاهدات او نشان داد که این موجودات دارای شخصیت‌های منحصر‌به‌فرد، تفکر منطقی و احساساتی چون شادی و غم هستند. با این‌حال، گودال روی دیگر طبیعت شامپانزه‌ها را نیز آشکار کرد و دریافت که آن‌ها، درست مانند انسان، وجهی تاریک دارند و می‌توانند بی‌رحم و خشن باشند.
در سال 1977، او «مؤسسه جین گودال» را با هدف مطالعه و حفاظت از نخستی‌ها و زیستگاه‌هایشان تأسیس کرد. با گذشت زمان، او از یک محقق میدانی به یک فعال خستگی‌ناپذیر جهانی تبدیل شد که تقریباً 300 روز از سال را در سفر بود تا پیام حفاظت از محیط زیست و مهربانی با حیوانات را به گوش جهانیان برساند.
گودال بارها تأکید کرده بود که شکیبایی خارق‌العاده، رمز موفقیت‌هایش است. او در گفت‌وگویی با نشریه نیوساینتیست گفته بود: «گاهی ناامید می‌شدم. شامپانزه‌ها فرار می‌کردند و من مدت‌ها تنها در میدان بودم. با خودم فکر می‌کردم چه دردسر بزرگی، چه بدشانسی. اما اگر دست کشیده بودم، هرگز خودم را نمی‌بخشیدم. نمی‌توانستم با آن کنار بیایم.»
گودال در 16 نوامبر 2024، در «تور جهانی امید» در بمبئی هند سخنرانی کرد.
گودال در سال‌های پایانی زندگی، بیشتر توان و انرژی خود را صرف فعالیت‌های کنشگری زیست‌محیطی کرد. او سراسر جهان را سفر می‌کرد تا پیام خود را منتقل کند: اینکه حیوانات – همه‌شان، نه فقط شامپانزه‌ها – آن‌قدرها هم با انسان بیگانه نیستند. جین گودال تا واپسین روزها دست از تلاش برای واداشتن ما به احترام بیشتر به جهان طبیعی برنداشت.
بانو جین گودال الهام‌بخش نسل‌های متعددی از دانشمندان، به ویژه زنان، بود و جوایز معتبر بسیاری از جمله «مدال آزادی ریاست جمهوری» آمریکا را دریافت کرد. او تا پایان عمر بر این باور بود که بزرگترین تهدید برای سیاره، بی‌عملی و ناامیدی است و در مقاله‌ای نوشت: «بزرگترین خطر برای آینده ما، بی‌تفاوتی است.»