نسیم گیلان - ایسنا / سرطان پستان یکی از مهم‌ترین چالش‌های پزشکی در جهان به شمار می‌رود و نوعی از آن که مقاومت زیادی در برابر درمان دارد، توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است. در پژوهشی جدید، نشان داده شده که روش‌های نوین مانند استفاده از نور و مواد حساس‌کننده، امیدهای تازه‌ای ایجاد کرده‌اند.
سرطان پستان همچنان عامل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در میان زنان است. به‌ویژه نوعی از این بیماری که به نام سرطان پستان سه‌گانه منفی شناخته می‌شود، بسیار مهاجم بوده و در زنان جوان‌تر شایع‌تر است. این نوع سرطان فاقد سه گیرنده مهم هورمونی و رشدی است و به همین دلیل درمان‌های متداولی همچون هورمون‌درمانی یا داروهای هدفمند روی آن اثربخشی کمتری دارند. بیماران مبتلا به این نوع سرطان با چالش‌های جدی در روند درمان و امید به بهبودی روبه‌رو می‌شوند. از همین رو، توجه دانشمندان به سمت یافتن راهکارهایی تازه برای مقابله با آن جلب شده است.
بازار ![]()
یکی از روش‌هایی که در سال‌های اخیر به‌عنوان گزینه‌ای نویدبخش مطرح شده، «درمان فتودینامیک» است. این شیوه برخلاف شیمی‌درمانی و پرتودرمانی، کم‌تهاجمی بوده و بر پایه ترکیب یک ماده حساس‌کننده به نور و تابش نور لیزر با طول موج مشخص عمل می‌کند. هنگامی که ماده حساس‌کننده در تومور تجمع می‌یابد و با نور فعال می‌شود، واکنش‌های شیمیایی درون سلول سرطانی آغاز شده و آن را از درون تخریب می‌کند. نکته مثبت این روش آن است که آسیب به بافت‌های سالم اطراف به حداقل می‌رسد و امکان تکرار آن نیز وجود دارد. یکی از مواد نسل جدید در این حوزه، راداکلرین است که قابلیت بالایی برای جذب نور و تولید مولکول‌های تخریبی درون سلول سرطانی دارد.
در رابطه با این موضوع، مهناز هادی‌زاده، پژوهشگر پژوهشکده زیست‌فناوری سازمان پژوهش‌های علمی و صنعتی ایران، به بررسی اثربخشی راداکلرین در نابودی سلول‌های سرطانی پستان پرداخته است. او در پژوهش خود به صورت آزمایشگاهی، سلول‌های سرطانی مدل سرطان پستان سه‌گانه منفی را تحت اثر این ماده و سپس نور لیزر قرار داد تا میزان کارایی این شیوه درمانی مشخص شود.
روش کار بدین صورت بود که سلول‌های سرطانی پستان انسانی پس از چهار ساعت تماس با راداکلرین، در معرض نور لیزر قرمز با شدت‌های متفاوت قرار گرفتند. سپس با آزمایش‌های ویژه، میزان زنده ماندن سلول‌ها و نحوه مرگ آن‌ها بررسی شد. این کار به دانشمندان امکان داد تا به‌طور دقیق بسنجند که ماده و نور در چه شرایطی بیشترین اثر را دارند و چگونه می‌توانند باعث مرگ هدفمند سلول‌های سرطانی شوند.
نتایج نشان دادند که راداکلرین به‌تنهایی اثر چندانی بر سلول‌ها ندارد، اما هنگامی که همراه با نور لیزر به کار گرفته شد، توانست به‌طور چشمگیری سلول‌های سرطانی را نابود کند. برای مثال در بالاترین دوز آزمایش شده، تنها حدود 30 درصد از سلول‌ها زنده ماندند. این یافته‌ها نشان داد که میزان تأثیرگذاری روش، هم به غلظت دارو و هم به شدت نور بستگی دارد.
افزون بر این، بررسی‌های تکمیلی آشکار کرد که راداکلرین پس از فعال شدن با نور، فرآیند «آپوپتوز» یا مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلولی را در سلول‌های سرطانی فعال می‌کند. این نکته اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا یکی از ویژگی‌های اصلی سلول‌های سرطانی، مقاومت در برابر همین فرآیند مرگ طبیعی است. به بیان ساده، این ماده توانست دوباره سازوکار طبیعی مرگ سلول را در آن‌ها فعال کند.
با توجه به نتایج به‌دست‌آمده که در فصلنامه «لیزر در پزشکی» وابسته به معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران منتشر شده‌اند، درمان فتودینامیکی با راداکلرین می‌تواند گزینه‌ای مؤثر برای مدیریت سرطان پستان، به‌ویژه نوع سه‌گانه منفی آن باشد. هرچند لازم است مطالعات بیشتری، هم در سطح آزمایشگاهی پیشرفته‌تر و هم در مدل‌های حیوانی و بالینی انجام گیرد تا ایمنی و کارایی نهایی این روش مشخص شود.
یافته‌های به‌دست‌آمده، نشان‌دهنده امیدی تازه در مسیر درمان سرطان پستان مقاوم به درمان‌های متداول است. نکته مثبت راداکلرین آن است که سمیت پایینی دارد و بدون نور تأثیر مخربی بر سلول‌های سالم نمی‌گذارد. این ویژگی باعث می‌شود در مقایسه با داروهای شیمیایی، عوارض جانبی کمتری برای بیماران ایجاد شود. اگرچه این مطالعه در مرحله آزمایشگاهی انجام شده، اما در صورت تأیید در مراحل بالینی، می‌تواند انقلابی در درمان سرطان‌های سخت‌درمان به وجود آورد.