نسیم گیلان - آخرین خبر / بعضی مفاهیم، پیش از آن‌که فهمیده شوند، وارد زندگی ما می‌شوند. مفاهیمی مثل قرارداد هوشمند و NFT سال‌ها پیش در فضای بلاک‌چین مطرح شدند، اما آن‌قدر پیچیده، بی‌کاربرد یا حتی تجملی به نظر می‌رسیدند که بیشتر کاربران ترجیح می‌دادند نادیده‌شان بگیرند.
اولین بار که تصویر یک میمون کارتونی به قیمت هنگفتی فروخته شد، خیلی‌ها خندیدند. ولی اتریوم داشت کار خودش را می‌کرد: زیرساختی را پایه‌گذاری کرد که مالکیت، قرارداد، هنر و اقتصاد را در یک مسیر تازه به‌هم پیوند داد. NFTها و قراردادهای هوشمند هم نشانه‌های تولد یک نظم جدید بودند.
آیا می‌شود به یک تصویر مالکیت داشت؟ به یک قرارداد بدون امضا؟ این‌ها پرسش‌هایی بودند که فقط با ظهور اتریوم و NFTها معنای واقعی پیدا کردند. آنچه ابتدا عجیب و نامفهوم به‌نظر می‌رسید، حالا ستون اقتصاد دیجیتال جدید شده است.
در این مقاله سراغ همین موضوع می‌رویم؛ اینکه اتریوم و NFTها چگونه به هم گره خورده‌اند. قراردادهای هوشمند چه دریچه‌ای به آینده باز کرده‌اند؟ و چرا شناخت نقش اتریوم در ظهور NFTها و تحولات دیگر، برای هر کسی که با دنیای بلاک‌چین سر و کار دارد، یک پیش‌نیاز است؟
قراردادهای هوشمند؛ نقطه‌ای که اتریوم متفاوت ظاهر شد!

پیش از اتریوم، بلاک‌چین فقط یک دفتر کل توزیع‌شده برای ثبت تراکنش‌ها بود. اما ورود قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) این تعریف را از ریشه تغییر داد. برای اولین‌بار، امکان اجرای خودکار توافق‌ها بدون نیاز به واسطه فراهم شد؛ شرطی را در کد می‌نویسید و سیستم خودش به‌محض برقراری آن شرط، تراکنش را انجام می‌دهد.
این ساختار، بستر رشد بسیاری از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز (dApps) شد؛ مانند خدمات مالی، سیستم‌های رأی‌گیری، بیمه و پیگیری مسیر کالاها.
چطور اتریوم به زیرساخت اصلی توسعه در وب3 تبدیل شد؟
نقش اتریوم در این میان فقط به راه‌اندازی قرارداد هوشمند محدود نمی‌شود. آن‌چه این شبکه را از سایر بلاک‌چین‌ها متمایز کرد، ساختار باز و ابزارهایی بود که توسعه اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز را برای توسعه‌دهندگان ساده‌تر و سریع‌تر کرد. اتریوم محیطی ایجاد کرد که توسعه‌دهندگان بتوانند پروژه‌های خود را بدون نیاز به زیرساخت‌های پیچیده طراحی، آزمایش و گسترش دهند.
بررسی نمودار قیمت اتریوم طی سال‌های گذشته نیز، به‌خوبی نشان می‌دهد که رشد کاربردهای اتریوم، در بسیاری مواقع تأثیر مستقیمی بر روند قیمتی آن گذاشته است. به‌بیان ساده‌تر، اتریوم و NFTها نقطه‌ای بودند که بلاک‌چین از مرحله‌ی ثبتِ داده عبور کرد و به بستری برای اجرای منطق و اعتماد تبدیل شد.
NFTها چگونه روی اتریوم جان گرفتند؟

پیش از آن‌که NFTها (توکن‌های غیرقابل‌تعویض) به سرفصل خبرها برسند یا نامشان در حراجی‌های دیجیتال بچرخد، زیرساخت آن‌ها در شبکه‌ای ساخته می‌شد که برای خیلی‌ها فقط به نام ارز دیجیتال دوم بازار شناخته می‌شد: اتریوم. آنچه NFTها را ممکن کرد، دقیقاً همان چیزی بود که پیش‌تر هم موتور DeFi شده بود: قراردادهای هوشمند اتریوم.
برای اولین‌بار در اتریوم، ساختار فنی مشخصی برای ایجاد توکن‌های منحصربه‌فرد (برای مقال ERC-721) طراحی شد تا توسعه‌دهندگان بتوانند NFTها را به‌شکل استاندارد تولید کنند. این استانداردها به توسعه‌دهندگان اجازه داد تا دارایی‌هایی مانند آثار هنری دیجیتال، آیتم‌های بازی، کارت‌های کلکسیونی یا حتی زمین مجازی را در قالب توکن‌های غیرقابل‌تعویض ایجاد و ثبت کنند.
خیلی طول نکشید تا اولین پروژه‌های معروف روی این بستر شکل بگیرند!
در مدت کوتاهی، پروژه‌هایی مثل CryptoPunks و Bored Ape Yacht Club از دل همین زیرساخت بیرون آمدند و مسیر شکل‌گیری یک بازار میلیارد دلاری را باز کردند. یکی از نمونه‌های مشهور، فروش NFT شماره 6489 از مجموعه CryptoPunks است که با قیمت بیش از 117 هزار دلار معامله شد. چنین رقم‌هایی موجب شد توجه کاربران، هنرمندان و حتی نهادهای بزرگ به این بازار جلب شود.
چرا بخش بزرگی از بازار NFTها هنوز روی اتریوم فعال است؟
اتریوم و NFTها فقط به‌خاطر امکان توکنیزه‌کردن به هم گره نخورده‌اند. امنیت بالای شبکه، مالکیت شفاف و پشتیبانی گسترده از سوی کیف‌پول‌ها و بازارهای معتبر باعث شده‌اند این پیوند ماندگارتر شود. برای همین، با وجود بلاک‌چین‌های جدید، بسیاری از پروژه‌های اصلی NFT همچنان بر بستر اتریوم فعال‌اند.
DeFi بر بستر اتریوم؛ بازتعریف نظام مالی سنتی
پیش از شکل‌گیری اتریوم و قراردادهای هوشمند، امکان وام‌دادن، دریافت سود یا انجام معاملات بدون واسطه‌هایی مثل بانک یا کارگزار، بیشتر یک ایده‌ دور از ذهن بود. اما با ظهور قراردادهای هوشمند و امکان اجرای آن‌ها روی یک بستر عمومی، اولین گام‌ها برای ساختن یک نظام مالی باز و غیرمتمرکز برداشته شد.
در اکوسیستم DeFi، کاربران می‌توانند دارایی‌های دیجیتال خود را قرض بدهند، وام بگیرند، با توکن‌ها معامله کنند یا سود سپرده‌گذاری دریافت کنند؛ همه‌ی این‌ها بدون نیاز به بانک، کارگزاری یا سازمان مرکزی.
برای درک بهتر این تنوع، در جدول زیر برخی از رایج‌ترین خدمات DeFi در شبکه اتریوم را به‌همراه مثال‌هایی از پلتفرم‌های فعال می‌بینید:

اتریوم 2.0 و راه‌حل‌های مقیاس‌پذیری؛ پاسخی به بحران کارمزد در شبکه
تا همین چند سال پیش، هر جهش قیمتی در اتریوم، با یک مشکل آشنا همراه می‌شد: کارمزدهای سرسام‌آور. کاربران برای انجام یک تراکنش ساده، گاهی مجبور بودند هزینه زیادی بپردازند. این مسئله، دسترسی بسیاری از کاربران خرد را به خدمات غیرمتمرکز دشوار کرده بود و تبدیل به چالشی جدی برای آینده اتریوم شد.
اتریوم 2.0؛ اصلاحی از درون
پاسخ این بحران، نه از بیرون شبکه، بلکه از دل ساختار خودش آمد: اتریوم 2.0. با مهاجرت از Proof of Work (اثبات کار) به Proof of Stake (اثبات سهام)، اتریوم توانست مصرف انرژی خود را بیش از 99 درصد کاهش دهد و ظرفیت پردازش تراکنش‌ها را به‌شکل قابل‌توجهی افزایش دهد. در این مدل، کاربران با سپرده‌گذاری 32 واحد ETH می‌توانند در فرایند اعتبارسنجی تراکنش‌ها مشارکت داشته باشند، بدون نیاز به استخراج.
راهکارهای لایه دوم؛ پاسخ تکمیلی
اما این پایان ماجرا نبود. برای کاهش بیشتر هزینه‌ها و بهبود تجربه‌ی کاربران، توسعه‌دهندگان به سراغ راهکارهای لایه دوم (Layer 2) رفتند؛ ابزارهایی مانند رول‌آپ‌ها (Rollups) که بخشی از تراکنش‌ها را خارج از شبکه اصلی انجام داده و سپس آن‌ها را به‌صورت فشرده روی بلاک‌چین ثبت می‌کنند. این تکنیک، هم هزینه را کاهش می‌دهد، هم سرعت را بالا می‌برد، و در عین حال، امنیت شبکه را حفظ می‌کند.
پیشرفت‌هایی از این دست سبب شده‌اند اتریوم و NFTها یا خدمات DeFi همچنان روی این بستر باقی بمانند؛ حتی در شرایطی که بلاک‌چین‌های رقیب، با وعده‌ی کارمزد کمتر وارد میدان شده‌اند. آن‌چه اتریوم را متمایز می‌کند، توانایی‌اش در اصلاح خود از درون است.
حرف آخر
اگر بخواهیم یک نقطه‌ی اتصال در میان NFTها، قراردادهای هوشمند، دیفای، و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز پیدا کنیم، نام اتریوم همیشه در مرکز خواهد بود. این شبکه نه‌فقط آغازگر بسیاری از ایده‌های کلیدی بلاک‌چین بوده، بلکه توانسته آن‌ها را به بلوغ برساند و در مقیاس گسترده عملیاتی کند.
در این مقاله دیدیم که اتریوم و NFTها چگونه هم‌زمان رشد کرده‌اند، قراردادهای هوشمند چگونه مسیر تعامل با دارایی‌های دیجیتال را متحول کرده‌اند، و چگونه اتریوم توانسته با ارتقاءهای ساختاری مانند Ethereum 2.0 و راهکارهای لایه دوم، خود را با نیازهای رو به رشد کاربران تطبیق دهد.
اتریوم حالا فقط یک پلتفرم نیست؛ زیرساختی است برای آینده‌ای که مالکیت، اعتبار و قرارداد، در بستری شفاف، غیرمتمرکز و جهانی تعریف می‌شود. شناخت این بستر، گامی ضروری برای هر کسی است که قصد دارد از یک کاربر ساده رمزارز به بازیگری فعال در دنیای غیرمتمرکز تبدیل شود.