بزرگنمايي:

نسیم گیلان - کارشناس حوزه اقتصاد، پدافند غیرعامل و محیط زیست با شرح سوابق مذاکرات دیپلماسی تا کلنگ زنی پروژه راه آهن رشت آستارا این پرسش را مطرح کرد که آیا عدم سرمایه گذاری روسیه در راه آهن رشت آستارا، منطقی نیست؟
  محمدرضا حدادی در گفت و گو با خبرنگار ما افزود: مطابق بررسی های انجام شده از سال 2000 ، کشورهای اروپایی، ایران، هند، روسیه و جمهوری آذربایجان برای توسعه همکاری های ترانزیتی در حال مذاکره بوده اند که هدف اصلی آنها، کاهش هزینه انتقال بار روسیه و اروپا به هند و کشورهای جنوب شرق ایران از کریدورهای جنوبی شمالی از خاک ایران بوده است.
  بیشتر بخوانید: کریدور شمال جنوب همین الان هم ایجاد شده ولی از آن استفاده نمی‌ کنیم فهرست 18 اختلاف نظر موجود بین کارشناسان و مسئولان در پروژه راه‌ آهن رشت آستارا تکرار تجربه تلخ قطار سریع السیر تهران قم اصفهان در راه آهن رشت آستارا پنج دلیل برای عدم سرمایه گذاری روسیه در ساخت راه آهن رشت - آستارا وی در ادامه خلاصه نتیجه این مذاکرات و مطالعات را به شرح زیر برشمرد:
کشورها با انجام مطالعات کارشناسی روی کریدورهای شمالی جنوبی در ایران، گزینه های جاده ای و ریلی را مورد مطالعه و در بخش ریلی که موضوع این گزارش است، هشت گذرگاه و مسیر ریلی در مرزهای شمالی ایران را مورد بررسی قرار دادند که این مرزها به ترتیب از شرق به غرب در مرز شمالی کشور ایران عبارتند از مرزهای سرخس، اینچه برون، بندر امیرآباد، بندر کاسپین، بندر انزلی، آستارا، جلفا، رازی. کارشناسان هند و اروپا بلافاصله پس از بررسی های اولیه، از ادامه مذاکرات، جهت سرمایه گذاری برای احداث کریدور شمالی جنوبی جدید در ایران خارج شدند، چرا که از وجود کریدور شمالی جنوبی ریلی سرخس - بافق - بندر عباس به طول 1600 کیلومتر در ایران آگاه شده و مشاهده کردند این کریدور موجود، 8 تا 11 هزار کیلومتر مسیر فعلی دریایی انتقال بار اروپا و روسیه به هند و جنوب شرق و شرق ایران را کاهش می دهد، لذا همین کاهش مسیر برای آنها کفایت می کرد و منطقی بود که سرمایه گذاری جدیدی در ایران انجام ندهند و علاوه بر آن، برای عبور بارهای خرد نیز، مسیرهای جاده ای و ریلی شمالی جنوبی دیگری نیز در ایران وجود داشت و عملا از منظر هند و اروپا، سرمایه گذاری روی راه آهن رشت آستارا توجیه اقتصادی نداشت. کارشناسان و مدیران روسیه نیز با همان دلایل منطقی اروپایی ها و هندی ها، از سرمایه گذاری روی کریدورهای جدید شمالی جنوبی و پروژه جدید رشت آستارا خارج شدند ولی روابط دیپلماسی جهت ادامه جلسات را حفظ کردند. صدور اعلامیه همکاری بین روسیه و آذربایجان با موضوع تشویق و حمایت متقابل از سرمایه گذاری در بخش ترانزیت در سال 2014 صدور اعلامیه همکاری بین روسیه و ایران با موضوع ترویج و حمایت متقابل از سرمایه گذاری در بخش ترانزیت در سال 2015 صدور اعلامیه همکاری باکو بین کشورهای ایران، روسیه و آذربایجان در 9 سپتامبر 2022 با موضوع همکاری مشترک برای ترانزیت علی الخصوص در کریدور شمال جنوب در بخش راه آهن رشت آستارا حدادی تاکید کرد: در واقعیت این بیانیه ها و اعلامیه ها، صرفا برد نمایشی و تبلیغاتی داشت چرا که هیچ گونه تعهدی برای هیچ یک از طرفین امضا کننده، ایجاد نمی کرد و از این بیانیه های صرفا اعلام دوستی، در بین دولت ها رواج دارد.
وی دلایل این امر را در اتفاقاتی ذکر کرد که فهرست آنها در ادامه آمده است:
در اواخر سال 2022 کشور آذربایجان با عدم همکاری و عدم سرمایه گذاری جهت ارتقای زیرساخت ریلی کشور خود، عملا از بیانیه باکو و همکاری در احداث راه آهن رشت آستارا خارج شد. مهمترین دلیل آذربایجان برای خروج از این بیانیه این بود که اگر سرمایه گذاری و هزینه ای هم بکنند و ظرفیت زیرساخت ریلی کشور خودشان را در مسیر عبور بار ترانزیت روسیه به ایران و سپس هند، ارتقا دهند، باز هم با توجه به این که ماموریت تامین منافع اسرائیل و امریکا را در منطقه، دنبال می کنند و بر سر کریدورها با ایران اختلاف نظر دارند و فقط حدود 450 کیلومتر مسیر ترانزیتی بار روسیه به ایران، از کل کشور آذربایجان عبور می کند و سود قابل توجهی از محل ترانزیت نصیبشان نمی شود، لذا مدیران و کارشناسان آذربایجان با توجه به صرف و صلاح منافع کشورشان، این سرمایه گذاری را انجام نداده و نخواهند داد(همچنین آگاهی کارشناسان این کشور، از وجود مسیرهای دور زدن آذربایجان برای عبور بار روسیه به هند از مسیر ایران(نظیر مسیر موجود از سرخس)، باعث شد، کشور آذربایجان از درآمد متعلق به مردمش، هیچ گونه پروژه جدیدی را در کشورش برای ارتقای زیرساخت ریلی برای عبور بار روسیه، تعریف و کلنگ زنی نکند). تنظیم جلسه دیدار آقای پوتین با مقام معظم رهبری در خصوص ترانزیت و حمل و نقل و توسعه روابط بین کشورهای همسایه، که یکی از بهره برداری سیاسی موافقان اجرای طرح از این دیدار، این بود که با ابزار قدرتمند رسانه القا کنند که این پروژه مورد تاکید و دستور رهبر انقلاب است که تا حدودی موفق هم شده اند که حتی رسانه ملی، امام جمعه گیلان، استاندار گیلان، نمایندگان مجلس گیلان و مسئولان بدنه پیمانکاری وزارت راه شهرسازی در هر جلسه و مصاحبه ای، صحبت خود را با عبارت « تاکید و دستور مقام معظم رهبری برای احداث راه آهن رشت آستارا» شروع می کنند. در این شرایط تمام جنگ اجتماعی و تبعات اجتماعی و محیط زیستی این پروژه مستقیما متوجه مقام معظم رهبری خواهد بود. این در حالی است که مسئولان می دانند مقام معظم رهبری فقط سیاست های کلان همکاری با کشورهای همسایه و همسو و خطوط قرمز را مشخص می کند و اولویت بندی و اهمیت پروژه ها را به دولت واگذار کرده که متاسفانه تجربه تلخ گذشته در سایر پروژه ها در این پروژه نیز قطعا اتفاق خواهد افتاد که این عدم هوشمندی دولت جدید در تبلیغات گسترده جهت اخذ یک وام صادراتی از روسیه (قرض)، خود جای تامل دارد که در صورت ادامه این روند در آینده ای نزدیک، امکان خدشه به نظام وجود دارد. با خروج کلیه کشورها و همچنین خروج کشور آذربایجان از سرمایه گذاری در راه آهن رشت آستارا، مذاکرت جهت ساخت راه آهن رشت آستارا فقط بین ایران و روسیه ادامه یافت و مسئولان ایرانی در تمام این سال ها با وعده های خلاف واقع از جمله وجود سرمایه گذار برای احداث راه آهن رشت آستارا و عدم نیاز به منابع داخلی کشور و عدم تحمیل بار مالی به دولت فعلی و دولت های آینده، مجوزهای لازم برای احداث پروژه راه اهن رشت آستارا را با همین وعده ها اخذ کرده اند (مطابق صحبت مهدی صفری، معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه دولت فعلی ) مدیر مهندسی پروژه های عمرانی، معدنی و پدافند غیرعامل و کارشناس حوزه اقتصاد، پدافند غیرعامل و محیط زیست گفت: متاسفانه بر اساس وعده ها و فرضیات خلاف واقع از جمله وجود سرمایه گذار خارجی، شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل که جزو بدنه پیمانکاری وزارت راه شهرسازی است و تجارب تلخی در کلنگ زنی و رهاسازی پروژه های ریلی و غیرریلی در کشور دارد، موفق شد مجوز ساخت پروژه راه آهن رشت آستارا را بگیرد و اجرای پروژه را از محل درآمدهای نفتی مردم و همچنین قرض از روسیه، عملیاتی نماید.
حدادی افزود: از نظر کارشناسان و مدیران غیرذینفع در پروژه و اکثر کارشناسان و مدیران ذینفع در پروژه، احداث پروژه رشت آستارا فارغ از تهدیداتی که دارد از محل درآمدهای نفتی کشور، خطای راهبردی است و به صرف و صلاح کشور نیست و قطعا یک تهدید اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و محیط زیستی برای کشور محسوب می شود و باید متوقف شود.
او عنوان کرد: برای ترانزیت بار روسیه و اروپا به هند و کشورهای جنوب شرق آسیا باید از دیگر کریدورهای ترانزیتی شمالی جنوبی موجود در کشور استفاده شود و هیچ نیازی به احداث راه آهن رشت آستارا نیست.
حدادی گفت: متاسفانه بدون توجه به دیدگاه های جامعه علمی کشور، پروژه راه آهن رشت آستارا، کلنگ زنی شده است که یک خطای راهبردی برای دولت انقلابی آقای رئیسی محسوب می شود که ان شاء الله با تدابیری که مشاوران ایشان خواهند اندیشید، تصمیمات صحیح به نفع مردم اتخاذ شود.