بزرگنمايي:
نسیم گیلان- همین چند وقت پیش بود که در بازار پایتخت همزمان با سبز شدن نخستین
آلوچه‌ها قیمت چهار میلیون تومانی برای هر کیلو نرخ گذاری شده بود. اما حتی
یک هفته نگذشت این این قیمت به کیلویی 200 هزار تومان و اکنون نیز به حدود
30 تا 50 هزار تومان رسیده است.
این قیمتی است که در بازار کشور برخی میوه‌ها برای مدتی همراه با برند
"نوبرانه" به خود میگیرند و البته طبق بررسی خبرنگار در هیچ کشوری
چنین شیوه فروش و تعبیری مشابه ندارد. یعنی اصلا چیزی به نام میوه نوبرانه
در بازار هیچ کشوری دیده نمی شود و این سوگلی قیمت پرانی فقط مختص به بازار
میوه و تره بار کشور ماست.
برای استانی با تنوع میوه ای مانند گیلان این نوبرانه بودن بیش از هرجای
دیگر به چشم میخورد و بار سنگین قیمت‌گذاری آن بر جیب تقریباً تمامی مردم
سنگینی می کند. به طوری که حتی فروشندگان حاضر به پوسیده شدن میوه های
نوبرانه می کنند اما تن به فروش با قیمت منطقی و واقعی نمی دهند. تنوع میوه
در گیلان به گونه ای است که تقریباً تمامی سال خالی از میوه نوبرانه
نخواهد بود و از آلوچه و ازگیل گرفته تا خرمالو همواره میزبان نوبرانه های
فصلی است.
اما سوال اینجاست که چرا باید به این بهانه برخی محصولات با قیمت های
نوجومی برای مدت کوتاهی به فروش برسد که نه بویی از عدالت برده و نه قاعده
ای را برای قیمت گذاری پیروی می کند؟
اصلاً نوبرانه چیست و از کجا آمده است؟ تنها توضیحی که درباره تاریخچه
نوبرانه وجود دارد گزیده ای در تورات است که در سایت ویکی‌پدیا در دسترس می
باشد. نوبرانه که البته در زبان انگلیسی "First Fruits" خوانده می شود،
نوعی صدقه و هدیه مذهبی به خداوند است و نخستین خرمن و محصول کشاورزی را در
بر می‌گیرد. آنطور که مشخص است این آیین در تورات شناسانده شده و اجرای آن
در عصر جدید از زمان روم باستان و یونان باستان به‌جای مانده است.
در ایران نیز نوبرانه از دیرباز جزء جدایی ناپذیر از سفره ایرانیان بوده
و قدمتی باستانی دارد. بیشترین توجه به میوه نوبرانه در ایام جشن ها به
خصوص یلدا است که میزبان میوه های زمستانی می باشد، و تا به امروز نیز این
رسم به حیات خود ادامه داده است. البته در آیین کهن ایرانی نوبرانه ریشه در
نوید بهار دارد و عموماً در گذشته میوه نوبرانه ابزاری برای مبادله
کالابه‌کالا میان اهالی یک منطقه یا جامعه محلی بوده است.
در گذشته میوه ها ینوبرانه دایره وسیعی از محصولات را شامل می شد که در
عصر حاضر با صنعتی شدن کشاورزی ، بخش قابل توجهی از آن محو شده است. اکنون
در سبد میوه‌ها ینوبرانه گروهی خاص مانند توت‌فرنگی، آلوچه، زردآلو، قیسی،
کندس(ازگیل جنگلی) و مواردی اینچنینی دیده می شود.
پرتره سبد نوبرانه اثری از بالتازار ون‌درآست
با این وجود هنوز مشخض نیست که این آیین ارتباطی با نوبرانه های قیمت
گذاری میوه در ایران ارتباطی پیدا می کند یا خیر، اما هرچه که هست نزدیک
ترین تعریف از میوه نوبرانه فقط توضیح بالا می باشد. همانطور که در تعریف
آمده این رسم در کهن‌ترین تعریف همراه با پیشکش است و آیینی مذهبی را شامل
می شود و اصلا موضوعی تجاری نیست. با این حال امروزه در کنار دیگر ابعاد
زندگی مدرن، نوبرانه نیز دستاویز برای محروم کردن جامعه از میوه های فصلی
شده است.
با این وجود و عرضه میوه‌های نوبرانه در بازار که با قیمتهای غیرواقعی
توزیع می‌شود، باعث نارضایتی خریداران و حتی فروشندگان شده چون هر 2 طرف ،
از این قیمتها ناراضی هستند چون فروشندگان معتقدند که قیمت میوه‌های
نوبرانه هر روز کاهش می‌یابد و به قیمتهای واقعی نزدیک‌تر می شوند که این
امر باعث ضرر و زیان آنان می‌شود.
خریداران نیز از این قیمتها گله‌مندند و معتقدند که میوه های نوبرانه
باید با قیمتهای معقول توزیع شود تا اکثر افراد بتوانند آن را تهیه کنند
چون خرید این میوه ها به صورت نوبرانه لذت دیگری دارد که اکثر اقشار مردم
از خرید آن عاجزند.
زیان دهی میوه فروشان با قیمتهای غیرواقعی
یکی از میوه فروشان نیز در خصوص عرضه میوه‌های نوبرانه در گفت و گو با
خبرنگار ایرنا اظهار داشت: با توجه به اینکه این میوه ها همچون گوجه سبز،
انواع توت ، انواع هلو و حتی انگور برای اولین بار در بازار عرضه می شوند،
قیمت آنها بسیار بالاست.
غلام سعیدپور افزود: البته ما نیز مجبوریم که میوه ها را با قیمت بالاتر
از حد معمول به مصرف‌کنندگان عرضه کنیم چون قیمت این نوع محصولات نه تنها
هر روز بلکه حتی طی همان روز نیز کاهش می یابد که این امر به طور حتم باعث
ضرر و زیان میوه فروشان می‌شود.
وی که در بازار بزرگ رشت میوه فروشی می‌کند، ادماه داد: من آلوچه(گوجه
سبز) را کیلویی 300 هزار تومان خریداری کردم و مجبورم که آن را به 2 برابر
قیمت بفروشم چون فروش آن بسیار کم است و هر روز نیز قیمت آن کاهش می‌یابد.
این میوه فروش بیان کرد: ابتدا تونستم چند کیلویی را با قیمت 600 هزار
تومان به فروش برسانم اما در روز پایانی مجبور شدم گوجه سبز را کیلویی 150
هزار تومان نیز به فروش برسانم یعنی 50 درصد کمتر از قیمت خرید خود این
میوه به فروش رفت زیرا هر روز مقدار توزیع این میوه‌های نوبرانه افزایش
می‌یابد و قیمت آنان نیز کاهش می‌یابد.
عدم نظارت روی قیمت میوه‌های نوبرانه
اما یکی از خریداران میوه نیز در انتقاد به قیمت این محصولات در گفت و
گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: متاسفانه هیچ نظارتی بر توزیع و قیمت
میوه‌های نوبرانه نیست و هر فروشنده‌ای باقیمت دلخواه خود مبادرت به فروش
میوه‌های نوبرانه می‌کند.
وی به قیمت یکی از هلوهای این فصل اشاره و بیان کرد: هلوی شبرنگ در یکی
از مغازه های میوه فروشی ، کیلویی یکصد هزار تومان بود اما همان میوه که
تازگی در بازار عرضه شده ، در مکانهای دیگر با همان کیفیت، کیلویی 80 و حتی
70 هزار تومان بود که البته این رقم ها نیز بسیار بالاست اما مشاهده
می‌کنید که تفاوت تا چه میزان است.
یکی دیگر از خریداران میوه نیز به کار بی حاصل باغداران از چیدن
میوه‌های نارس اشاره و اظهار کرد: گرچه باغداران با چیدن میوه‌های نارس آن
را گرانتر بفروش می‌رسانند اما اگر همان میوه، رسیده و بزرگتر شود، وزن آ
نیز چند برابر می شود و از لحاظ قیمت ، تفاوت چندانی برای باغداران ندارد.
حسین مرشدی افزود: با ننی وجود این باغداران بنا به توصیه دلالن ،
مبادرت به چیدن میوه‌های نارس و با وزن بسیار کم می‌کنند که یکی از عوامل
مهم این امر، دلالان هستند که این میوه‌ها را خریداری و در بازار عرضه
می‌کنند که سود زیادی از این کار نصیب آنان می‌شود.
وی ادامه داد: من همچنین با نحوه فروش این محصولات در میادین میوه و تره
بار نیز آشنا هستم و هر غرفه‌داری به میزان مبلغی که میوه‌ها را به فروش
می‌رساند، درصد می‌گیرد که با توجه به گرانی قیمت میوه‌های نوبرانه ، درآمد
غرفه‌داران نیز از فروش این محصولات افزایش می یابد اما سود واقعی، نصیب
دلالان می‌شود.
خریداران و عرضه کنندگان میوه‌های نوبرانه، از قیمتهای نجومی این
محصولات ناراحتند و خریداران نیز اعتقاد دارند که هیچ نظارتی روی این امر
نیست و فروشندگان نیز معتقدند که سود زیادی را نمی‌برند و حتی در گاهی
اوقات با قیمت بسیار پایین‌تر از خرید خود نیز این میوه‌های نوبرانه را به
فروش می رسانند.
نوبرانه دلالان در عرضه و تقاضا
اما مدیر واحد بازرسی و نظارت اتاق اصناف مرکز گیلان نیز به قیمت
میوه‌های نو نوبرانه اشاره و اظهار کرد: میوه و تره بار جزو کالاهایی هستند
که مشمول قیمت‌گذاری نیستند و هر چقدر فاکتور خرید داشته باشند، باید با
درصد سود معینی آن جنس را بفروش برسانند.
مهدی شریفی افزود: فروشندگان میوه و تره بار و صیفی‌جات باید محصولات
خود را بین 30 تا 35 درصد سود نسبت به فاکتور خرید بفروش برسانند که البته
در این بین، میران عرضه و تقاضا نیز روی این قیمتها تاثیر دارد.
وی توضیح داد: میوه های نوبرانه اغلب به میزان کمی در بازار توزیع می
شوند و علت آن هم کشت محدود و بعضاً خانگی آن است که نسبت به دیگر میوه ها
مانند مرکبات تولید انبوه و دائمی ندارند. به همین خاطر قیمت گذاری های
آنان نیز شخصی و سلیقه ای می باشد و از هیچ الگویی پیروی نمی کند.
به گفته مدیر واحد بازرسی و نظارت اتاق اصناف مرکز گیلان، حتی امروزه با
وجود اینکه برخی میوه ها در حجم وسیعی تولید می شود و حتی وارد می شوند،
اما بنابه دلایلی دلالان بازار با برچسب نوبرانه برای مدت کوتاهی قیمت
بالایی برای آن تعیین می کنند تا سود بیشتری را ببرند.
با توجه به اظهارات، علت اصلی گرانی میوه‌های نوبرانه ، توزیع بسیار کم
این نوع محصولات در بازار و همچنین نبود قاعده ای رسمی و مشخص است که باعث
می شود تا فروشندگان با درصد یبیشتری نسبت به عرف معمول ، آن را به فروش
برسانند. اما در این بین ، بیشترین سود حاصل از فروش این محصولات را دلالان
و حق‌العمل کاران می‌برند چون آنان بدون اینکه ریالی از جیب خرج کنند، با
افزایش قیمت میوه‌های نوبرانه و تشویق باغداران برای چیدن نارس این
محصولات، از آب گل آلود ماهی میگیرند و سود سرشاری را از این میدان به جیب
می‌زنند.
این در حالی است که حتی فروشندگان نیز چنین سودی نمی‌برند زیرا آنان
نمی‌توانند در همان روز اول، این میوه‌های نوبرانه را بفروش برسانند و از
سوی دیگر به دلیل توزیع بیشتر روزانه میوه‌های نوبرانه، قیمت آن نیز کاهش
می‌یابد و در این بین فقط دلالان در بازار توزیع و فروش میوه‌های نوبرانه
به منفعت می‌رسند.