چاپ

نسیم گیلان - ایسنا / درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند و شنیده‌ایم و خوانده‌ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال‌ها، نمی‌تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد؛ بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال‌های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می‌شود، یادآوری و اصلاح کنیم.
دکتر هادی انصاری، تحصیلکرده دکترای زبان و ادبیات فارسی، در مقاله‌ خود با عنوان «درست بنویسیم و درست بخوانیم» که آن را در اختیار ایسنا قرار داده است، می‌نویسد: درباره درست خواندن و گفتن و نوشتن، تاکنون بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند و شنیده‌ایم و خوانده‌ایم؛ ولی کافی نیست. پاسداشت زبان فارسی و برطرف کردن اشکال‌ها، نمی‌تواند به چندنوشته، برنامه، کتاب و جزوه منحصر باشد و اگر هر روز هم یادآوری شود، تکراری نخواهد بود و تأثیرخود را خواهد گذاشت.
بدین منظور بر آن شدیم تا برخی اشکال‌های رایج امروزی را که در گفتار و نوشتار مردم، فراوان دیده و شنیده می‌شود، یادآوری و اصلاح کنیم تا شاید بتوانیم در راه درست خواندن و درست نوشتن واژه‌ها، اصطلاح‌ها، عبارت‌ها و درنهایت برای پاسداشت زبان فارسی قدمی برداریم.
حرف (ص)
صدای خوبی دارد!
معمولاً تا خواننده‌ای آواز خواندن (به ویژه سنّتی) آغاز می‌کند، اغلب مردم براساس عادت، می‌گویند: به به! عجب صدای خوبی! یا؛ چه صدای خوبی دارد! این جمله قابل تأمّل است. افراد متخصّص و هنرمند می‌دانند که داشتن صدا یکی از فاکتورها و عامل‌های خواندن است. در هنرِ خواندن، فقط صدا مطرح نیست؛ ولی مردم چون فقط صدا را می‌شنوند، به محض شنیدن آوازی می‌گویند: صدای خوبی دارد. درصورتی که باید گفته شود: چه استاد توانایی! یا؛ چه آوازِ استادانه‌ای! یا، ایشان در آواز بسیار استادند.
خوانندگی (به ویژه آواز سنّتی) اصول و قوانین ویژه‌ای دارد که باید فراگرفته شود. مانند: دانستن موسیقی، تربیت صدا، شناخت دانگ صدا، شناخت رنگ و زنگ صدا، گذراندن دوره‌ی ردیف موسیقی آوازی، تسلط بر ریتم و ژوست (کوک) خوانی، از همه مهم‌تر: تسلّط بر ادبیات و فنون ادبی مانند عَروض شعر، روخوانی درستِ شعر، و... . حال، اگر کسی مجموعه‌ای از این گونه اصول را بداند و آواز بخواند آیا رواست که با یک جمله‌ی ساده بگویند: چه صدای خوبی دارد؟ یعنی با این همه توانایی فقط صدایش مطرح است؟ برعکس، درباره‌ی بسیاری از خوانندگان هم که صدایی بالاتر از شش دانگ دارند، امّا در بسیاری مسایل آواز خواندن، اشکال‌ها دارند، باید گفت: چه صدای خوبی دارد! نتیجه این که در آوازخوانی، فقط صدا مطرح نیست.
صفت در زبان فارسی باید در جای خودش باشد
بارها دیده شده که به مناسبت‌های گوناگون به ویژه میلاد حضرت صاحب الزّمان -عج- پارچه نوشته‌هایی به این صورت می‌نویسند: فرخنده میلادِ باسعادتِ امام زمان -عج- تبریک و تهنیت باد. درباره‌ی اِشکال در (تبریک باد و تهنیت باد)، در جای خود توضیح ذکر شده است. این‌جا مسأله، (فرخنده میلادِ باسعادتِ...) است. فرخنده میلاد، ترکیب وصفی یا موصوف و صفت است که مقلوب یا جابه‌جا شده است. دراصل، میلادِ فرخنده است. اگر فقط همین ترکیب در جمله باشد، باز، اشکالی ندارد. (فرخنده میلادِ امام زمان)، یعنی (میلادِ فرخنده‌ی امام زمان). ولی بعداز میلاد، یک صفت دیگر نیز آمده و آن، (باسعادت) است. حال که برای میلاد که هسته است، دوصفت ذکر شده، بهتر است که هر دو صفت که وابسته‌های آن است، در کنار هم و پشت سرهم ذکر شوند.
مثال: فرخنده میلادِ امام زمان -عج- را تبریک می‌گوییم. درست است ولی میلاد فرخنده‌ی امام زمان، درست‌تر است. فرخنده میلادِ باسعادتِ امام زمان...، بهتر است (میلادِ فرخنده و باسعادتِ امام زمان ...) گفته شود. خجسته میلادِ باسعادتِ امام حسین...، بهتر است (میلادِ خجسته و با سعادتِ امام حسین...) گفته شود.
صفت در زبان فارسی همواره مذکّر است
براساس قوانین زبان عربی، صفت و موصوف با هم مطابقت دارند. یکی از موارد مطابقه، مذکّر و مؤنّث بودن است. برای مؤنث کردن، تای تأنیث (ه) به اسم مذکّر اضافه می‌کنند مانند: راضی (مذکر) و راضیه (مؤنث)، مُسلِم (مذکر) و مُسلِمه (مؤنث) است. ولی در زبان فارسی صفت همیشه مذکّر است. حتّی اگر واژه عربی باشد. در فارسی نیاز نیست که برای مؤنث، واژه را با تای تأنیث (ه) بنویسیم. مانند صفت(مُحترم) که برای مذکر و مؤنث یکسان به کار می‌رود. آقای مدیر محترم. خانم مدیر محترم. نیاز نیست که خانم مدیر محترمه گفته شود. در فارسی به جای این صفت‌ها، سعی می‌کنیم از واژه‌های فارسی استفاده کنیم. به جای محترمه، بهتراست بگوییم: (ارجمند، گرامی و ارزشمند). در دهه‌های اخیر دیده شده که معمولاً در پیام‌های تبریک یا تسلیت، برای نام‌های مؤنث، صفات مؤنث ذکر می‌کنند و با تای تأنیث می‌نویسند که نادرست است و باید اصلاح شود.
ذیلاً چند مثال می‌آوریم:
مادر محترمه (نادرست است) مادر محترم یا گرامی یا ارجمند (درست است)
بانوان محترمه (نادرست است) بانوان محترم یا گرامی یا ارجمند (درست است)
والده‌ی محترمه (نادرست است) والده یا مادر محترم یا گرامی یا ارجمند (درست است)
پروین، شاعره‌ی محترمه.... (نادرست است) پروین، شاعر محترم یا ارجمند (درست است)