نسیم گیلان - زومیت / تاریخ مشهورترین دایناسور جهان در حال بازنویسی است؛ فسیلی که تی‌رکس کوچک پنداشته می‌شد، اکنون هویت مستقل و ترسناک خود را برای دانشمندان آشکار کرده است.
فسیلی که دهه‌ها تصور می‌شد متعلق به یک تیرانوسوروس رکس نابالغ باشد، در واقع بقایای کامل یک شکارچی بالغ از گونه‌ای کاملاً متفاوت است. پژوهشگران می‌گویند این کشف سرانجام به یکی از طولانی‌ترین و پر‌جدال‌ترین بحث‌های دنیای دیرینه‌شناسی پایان داده است.
بازار ![]()
به‌گزارش نیوساینتیست، ماجرا از کشف یک جمجمه در دهه 1940 در سازند مشهور هل‌کریک مونتانا آغاز شد. در سال 1988، گروهی از دانشمندان استدلال کردند که این فسیل به گونه‌ای بالغ اما کوچک‌تر از خانواده تیرانوسوروس‌ها تعلق دارد و آن را نانوتیرانوس لانسنسیس (Nanotyrannus lancensis) نامیدند. با‌این‌حال، بسیاری از دیرینه‌شناسان همچنان معتقد بودند که این نمونه‌ها و موارد مشابه، چیزی جز تی‌رکس‌های نابالغ نیستند.
اکنون برای نخستین‌بار، تحلیل یک اسکلت تقریباً کامل، شواهد محکمی ارائه می‌دهد که نانوتیرانوس واقعاً گونه‌ای مستقل بوده است. این اسکلت یکی از دو فسیل معروف به «دایناسورهای دوئل‌کننده» است که در سال 2006 کشف شد و شامل یک تریکراتوپس در کنار این شکارچی کوچک‌تر است که حدود 67 میلیون سال پیش در کنار هم دفن شدند. این فسیل در سال 2020 توسط موزه تاریخ طبیعی کارولینای شمالی خریداری شد و فرصت مطالعه جامع را برای دانشمندان فراهم کرد.
لیندزی زانو از موزه تاریخ طبیعی کارولینای شمالی و نویسنده اصلی پژوهش می‌گوید: «وقتی فسیل را به دست آوردیم، می‌دانستیم نمونه‌ای استثنایی است، اما نمی‌دانستیم قرار است نتیجه‌اش دهه‌ها پژوهش درباره مشهورترین دایناسور جهان را زیرورو کند.»
زانو که پیش‌تر از طرفداران نظریه «تی‌رکس نابالغ» بود، توضیح می‌دهد که شواهد تازه نظر او را تغییر داده است. او می‌گوید: «نانوتیرانوس در جمجمه الگوی متفاوتی از اعصاب و سینوس‌ها دارد، تعداد دندان‌هایش بیشتر است، دست‌های بزرگ‌تر و دمی کوتاه‌تر دارد. ما می‌دانیم این ویژگی‌ها در فرآیند رشد از تولد تا بلوغ تغییر نمی‌کنند.»
تحلیل دقیق استخوان‌ها نشان می‌دهد این دایناسور در زمان مرگ کاملاً بالغ بوده و حدود 20 سال سن، 700 کیلوگرم وزن و 5٫5 متر طول داشته است. به گفته‌ی زانو، «یعنی حدود یک‌دهم وزن و نیمی از طول یک تی‌رکس بالغ را داشت.»
تقابل دیرینه دایناسورها؛ دانشمندان می‌گویند فسیل‌های تی‌رکس جوان به گونه‌ای جدید تعلق دارند.
همچنین، تیم پژوهشی با بازنگری 200 اسکلت تی‌رکس دیگر، دریافت که اسکلت معروف دیگری به نام جین که پیش‌تر یک تی‌رکس نابالغ تصور می‌شد، اشتباه طبقه‌بندی شده است. آن‌ها معتقدند جین نیز در واقع به گونه جدیدی از نانوتیرانوس به نام نانوتیرانوس لتائوس (Nanotyrannus lethaeus) تعلق دارد.
اسکات پرسنز از موزه ایالتی کارولینای جنوبی، می‌گوید: «به نظر من، نانوتیرانوس یکی از ترسناک‌ترین دایناسورهای شکارچی بود. پاهای بسیار بلند و چنگال شست وحشتناکی داشت. می‌توانیم نانوتیرانوس و تی‌رکس را مانند یوزپلنگ و شیر امروزی درنظر بگیریم؛ هر دو شکارچیان بزرگی هستند، اما برای روش‌های شکار متفاوتی تکامل یافته‌اند.»
با‌این‌حال، همه‌ی دانشمندان هنوز کاملاً قانع نشده‌اند. توماس کار از کالج کارتاژ، یکی از مدافعان قدیمی نظریه «تی‌رکس نابالغ»، شواهد مربوط به فسیل «دایناسورهای دوئل‌کننده» را «تقریباً قطعی» می‌داند اما همچنان درباره‌ی جین تردید دارد. هالی بالارد از دانشگاه ایالتی اوکلاهاما نیز با این دیدگاه موافق است و می‌گوید طبقه‌بندی جین به عنوان گونه‌ای جدید، دانشمندان را به همان بحث‌های قدیمی برمی‌گرداند.
توماس کار پرسشی کلیدی را مطرح می‌کند: «اگر هر تیرانوسوروس کوچک از سازند هل‌کریک را نانوتیرانوس بدانیم، پس تی‌رکس‌های بالغ کجا هستند؟ این بخش از معما هنوز حل نشده است.» این موضوع نشان می‌دهد که با وجود این کشف بزرگ، دنیای دایناسورها هنوز رازهای بسیاری برای فاش‌شدن دارد.
پژوهش در نشریه نیچر منتشر شده است.