بزرگنمايي:

نسیم گیلان - ایسنا / امروزه عفونت‌های مقاوم به درمان‌، یکی از مهم‌ترین چالش‌های دنیای پزشکی هستند که به شدت سلامت عمومی را تهدید می‌کنند؛ امری که پژوهشگران را به سوی روش‌های نوین نظیر کمک گرفتن از ویروس‌ها برای مقابله با باکتری‌های خطرناک رهنمون کرده است.
باکتریوفاژهاچ که به اختصار «فاژ» نامیده می‌شوند، نوعی ویروس هستند که فقط به باکتری‌ها حمله می‌کنند. این ویروس‌ها نه تنها کوچک و ساده‌اند، بلکه به‌طور ویژه روی باکتری‌ها تأثیر می‌گذارند و به سلول‌های انسانی کاری ندارند. همین ویژگی آن‌ها را به موضوعی جذاب برای دانشمندان تبدیل کرده است. برخلاف ویروس‌های بیماری‌زا، فاژها نقش مثبتی دارند و حتی به پیشرفت‌های مهمی در علومی مثل بیوتکنولوژی کمک کرده‌اند. از جمله این دستاوردها می‌توان به استفاده از آنزیم‌های استخراج‌شده از فاژها در تکنولوژی‌های ژنتیکی اشاره کرد. با این حال، آن‌چه در سال‌های اخیر توجه‌ها را دوباره به سوی این ویروس‌های میکروسکوپی جلب کرده، مسئله جدی مقاومت آنتی‌بیوتیکی است؛ پدیده‌ای که درمان بسیاری از عفونت‌ها را با بحران روبه‌رو کرده است.
مقاومت آنتی‌بیوتیکی زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها نسبت به داروهایی که قبلاً آن‌ها را از بین می‌بردند، مقاوم می‌شوند. این اتفاق اغلب در اثر استفاده نادرست و بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها رخ می‌دهد. با کاهش کشف داروهای جدید در سال‌های اخیر، حالا باکتری‌هایی وجود دارند که تقریباً هیچ داروی مؤثری برای آن‌ها باقی نمانده است. این شرایط باعث شده تا دانشمندان به دنبال روش‌های جایگزین برای مبارزه با عفونت‌ها باشند. در این میان، فاژتراپی که به معنای استفاده درمانی از فاژها برای کشتن باکتری‌های بیماری‌زا است به عنوان یک راه‌حل بالقوه مطرح شده است. دلیل این توجه ویژه، توانایی فاژها در شناسایی و نابود کردن باکتری‌ها به‌طور اختصاصی، بدون آسیب به دیگر سلول‌های بدن، است.
بازار
در این خصوص، بهاره لشتو آقائی، پژوهشگر گروه میکروبیولوژی در دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مازندران (پردیس رامسر)، به همراه یکی از همکاران دانشگاهی خود، مطالعه‌ای را درباره استفاده درمانی از فاژها انجام داده‌اند. آن‌ها در این پژوهش به بررسی قابلیت فاژها در جایگزینی با آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های خطرناک پرداخته‌اند؛ به‌ویژه در مواردی که باکتری‌ها نسبت به درمان‌های مرسوم مقاوم شده‌اند.
روش این تحقیق به شکل مروری بوده است؛ یعنی پژوهشگران، مطالعات علمی قبلی درباره فاژتراپی را گردآوری و بررسی کرده‌اند. هدف آن‌ها این بوده که نشان دهند این روش نه تنها کارآمد است، بلکه از نظر ایمنی نیز می‌تواند قابل اطمینان باشد.
بررسی‌ها نشان می‌دهند که با افزایش سریع باکتری‌های مقاوم به چند دارو و نبود آنتی‌بیوتیک‌های جدید، کنترل بیماری‌های عفونی به چالشی جهانی تبدیل شده است. روش‌های جایگزین مختلفی هم مورد آزمایش قرار گرفته‌اند، اما اغلب به‌دلیل عوارض جانبی شدید یا اثربخشی پایین کنار گذاشته شده‌اند. در این شرایط، فاژتراپی به‌دلیل ایمنی بالا و توانایی هدف‌گیری دقیق باکتری‌های خاص، بسیار امیدبخش جلوه می‌کند.
نتایج این تحقیق که در مجله «تعالی بالینی» وابسته به دانشگاه علوم پزشکی مازندران منتشر شده‌اند، تأکید می‌کنند که فاژتراپی می‌تواند راهی تازه برای مقابله با عفونت‌های خطرناک باشد. استفاده از فاژها، برخلاف آنتی‌بیوتیک‌ها، تأثیری بر سلول‌های انسانی یا باکتری‌های مفید بدن ندارد و همین موضوع آن را به گزینه‌ای مطلوب برای ادامه تحقیق و توسعه تبدیل کرده است. البته پژوهشگران یادآور شده‌اند که برای رسیدن به کاربرد بالینی این روش، نیاز به انجام مطالعات بیشتر و طراحی رژیم‌های درمانی مشخص و بی‌خطر است.
اطلاعات تکمیلی این پژوهش همچنین نشان می‌دهد که ترکیب فاژها با آنتی‌بیوتیک‌ها می‌تواند اثرات هم‌افزایی داشته باشد؛ یعنی دوز داروهای مصرفی را کاهش دهد و در عین حال اثربخشی درمان را افزایش دهد. این یافته اهمیت دوچندانی دارد، چون با کم شدن تولید آنتی‌بیوتیک‌های جدید و گسترش باکتری‌های مقاوم، باید از داروهای موجود به شکل بهینه استفاده شود. همچنین مشخص شده که فاژها می‌توانند حتی به باکتری‌هایی حمله کنند که درون لایه‌های مقاوم به دارو (مثل بیوفیلم‌ها) پنهان شده‌اند؛ موضوعی که یکی از موانع مهم درمان عفونت‌های مزمن بوده است.
نتایج این تحقیق می‌توانند به پایه‌ای علمی برای گسترش درمان‌هایی بدون آنتی‌بیوتیک در آینده تبدیل شود و پاسخی به یکی از مهم‌ترین بحران‌های بهداشت جهانی باشند. پژوهشگران همچنین امیدوارند نتایج این مطالعه انگیزه‌ای برای انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه ایجاد کند و مسیر توسعه روش‌های درمانی مؤثرتر هموار شود.