بزرگنمايي:

نسیم گیلان - گجت نیوز / شفی حیرت‌انگیز در قطب جنوب دنیایی گمشده با قدمتی 34 میلیون‌ ساله را نشان می‌دهد. این یافته می‌تواند نگاه ما به تاریخ زمین و تغییرات اقلیمی آن را کاملا دگرگون کند.
در زیر یخ‌های ضخیم شرق قطب جنوب، دنیایی گمشده قرار دارد که بیش از 34 میلیون سال دست‌نخورده باقی مانده است. این منطقه یخ‌زده، با وسعتی بیش از 10 میلیون کیلومتر مربع، مکانی فراموش‌شده را در خود مخفی داشته است. اکنون، با بهره‌گیری از فناوری‌های ماهواره‌ای پیشرفته، دانشمندان توانسته‌اند پرده از دورانی بردارند که جنوبگان سرشار از حیات بوده است.
کشف رازهای دنیایی گمشده زیر یخ‌های قطب جنوب
در جدیدترین اخبار علم و دانش، گروهی به سرپرستی استوارت جمیسون از دانشگاه دورهام، با استفاده از سامانه ماهواره‌ای RADARSAT متعلق به کانادا، به این یافته‌ها دست یافتند. این فناوری به آنان امکان داد تغییرات ظریف در سطح یخ را بررسی کرده و ساختار سرزمین مدفون در زیر آن را شناسایی کنند. آنچه کشف شد، جهانی کهن با نشانه‌هایی از فرسایش رودخانه‌ای، در ابعادی هم‌اندازه با ولز و در زیر تقریبا دو کیلومتر یخ پنهان شده بود.
شرایط بکر این منطقه، بیانگر قدمت بسیار زیاد آن است. این پهنه که در زیر وزن عظیم صفحه یخی حفظ شده، از زمان‌هایی بسیار پیش از آغاز یخبندان، بدون تغییر باقی مانده است. این منطقه‌ی مدفون به دوره‌ای بازمی‌گردد که جنوبگان چهره‌ای کاملاً متفاوت و عاری از یخ داشت. در آن دوران، این قاره بخشی از ابرقاره‌ی گندوانا بود و با قاره‌هایی چون آفریقا، آمریکای جنوبی و استرالیا پیوند داشت. به جای یخ، رودخانه‌هایی جاری، جنگل‌هایی انبوه و دایناسورهایی در آن حضور داشتند. اما حدود 20 میلیون سال پیش، با گسترش یخچال‌ها، تاریخ این سرزمین در لایه‌های یخ مدفون شد.
مکان باستانی کشف‌شده، صرفاً یک کنجکاوی دیرینه‌شناسی نیست، بلکه به دانشمندان در درک تحولات جنوبگان در گذر زمان کمک می‌کند. این یافته‌ها می‌توانند واکنش احتمالی صفحه یخی به افزایش دمای جهانی در آینده را نیز روشن کنند. این تحقیق همچنین دریچه‌ای تازه به فهم نقش رودخانه‌ها در شکل‌دهی به بستر سنگی، پیش از دگرگونی اقلیم، گشوده است. به‌نظر می‌رسد پوشش یخی عظیم می‌تواند اکوسیستم‌هایی کامل را برای میلیون‌ها سال دست‌نخورده حفظ کند.
با هر بار عبور ماهواره، جزئیات بیشتری نمایان شد. آنچه در آغاز فقط نشانه‌هایی سطحی بود، به تدریج به نقشه‌ای واضح از دره‌ها، لبه‌ها و کانال‌های زیر یخ بدل شد. با پیشرفت فناوری، ممکن است بخش‌های بیشتری از گذشته زمین بیرون بیاید. اما در حال حاضر، این نگاه گذرا به زیر یخ جنوبگان، ما را با جهانی سرسبز و پویای دیرینه پیوند می‌دهد که اگرچه دیگر وجود ندارد، اما فراموش نشده است.
از گندوانا تا دوران یخبندان
ورقه یخی شرق جنوبگان (EAIS) در گذار بین دوره ائوسن و الیگوسن، حدود 34 میلیون سال پیش و همزمان با افت دمای جهانی و کاهش سطح دی‌اکسیدکربن به زیر آستانه‌ای بحرانی، آغاز به شکل‌گیری کرد. ناحیه‌های مرتفع مانند رشته‌کوه‌های زیرزمینی گامبورتسف و کوه‌های ترانس‌آنتارکتیک به کانون‌هایی برای رشد توده‌های یخی تبدل شدند. طی میلیون‌ها سال، این یخچال‌ها گسترش یافتند و سرانجام در قالب ورقه‌ای عظیم و یکپارچه در آمدند که تا به امروز باقی مانده است.
تیم پژوهشی موفق به نقشه‌برداری از رشته‌کوه‌های پنهان، سامانه‌های دره‌ای و دریاچه‌هایی در زیر یخ جنوبگان شد. ورقه یخی شرق جنوبگان در طول تاریخ خود نوسانات چشمگیری را تجربه کرده است. در دوره میوسن، بین تقریباً 17 تا 14 میلیون سال پیش، این ورقه در پی تغییرات اقلیمی، پیشروی و پسروی کرده است.
شواهد رسوبات دریایی حکایت از دوره‌هایی از پسرفت در دوره‌های گرم مانند میانه پلیوسن و فواصل بین‌یخبندان پلیستوسن دارند. این نوسانات، اثری ماندگار بر چشم‌انداز زیر یخ گذاشته و ویژگی‌هایی را شکل داده‌اند که اکنون از طریق بررسی‌های ژئوفیزیکی قابل شناسایی هستند.
فناوری ماهواره‌ای و بررسی‌های ژئوفیزیکی
ماهواره‌‌های RADARSAT نقش کلیدی در شناسایی این ویژگی‌های پنهان ایفا کردند. با تحلیل شیب سطح یخ، پژوهشگران توانسته‌اند به ساختار زیرزمینی وسیع پی ببرند. تیم جمیسون این داده‌ها را با نتایج بررسی‌های رادیویی (RES) که در قالب پروژه بین‌المللی ICECAP انجام شد، تکمیل کرد.
با استفاده از RES، پژوهشگران توانستند ویژگی‌های سرزمین مخفی را شبیه‌سازی کرده و ساختارهای توپوگرافیکی کهن را که با الگوهای کنونی جریان یخ همخوانی ندارند، شناسایی کنند. این یافته‌ها نشان می‌دهد سرزمین مدفون مدت‌ها پیش از شکل‌گیری ورقه یخی، در اثر فرسایش رودخانه‌ای ایجاد شده است.
پیامدها برای علم اقلیم‌شناسی
شناخت تاریخچه ورقه یخی شرق جنوبگان تأثیر عمیقی بر توانایی پیش‌بینی رفتار آینده آن در شرایط گرم‌شونده دارد. حساسیت این ورقه به تحولات اقلیمی و اقیانوسی، آن را به یکی از شاخص‌های مهم برای بررسی پیامدهای گرمایش جهانی تبدیل کرده است.
سیستم ماهواره‌ای RADARSAT-2 که قادر به تشخیص ناهنجاری‌های سطحی در یخ و نمایش ساختارهای زیرین است، در این پژوهش نقش اساسی ایفا کرده است. تحقیقات جمیسون که در نشریه Nature Communications منتشر شده، اهمیت بررسی مناظر زیر یخ را برای بازسازی تحرکات گذشته صفحه یخی برجسته می‌سازد.
یافته‌های این پژوهش لزوم پایش مستمر EAIS و واکنش آن به روندهای فعلی گرم شدن را نمایان می‌کند. با پیوند دادن ویژگی‌های چشم‌انداز کهن با شرایط اقلیمی گذشته، پژوهشگران قادرند مدل‌هایی دقیق‌تر برای پیش‌بینی رفتار آینده این صفحه یخی ارائه دهند. این دانش، ابزاری حیاتی برای طراحی راهبردهای جهانی در مقابله با اثرات تغییر اقلیم است.
پلی بین دوران‌ها: درس‌هایی از گذشته
کشف شبکه‌های رودخانه‌ای باستانی جنوبگان، گواهی بر توانایی فناوری مدرن برای روشن کردن زوایای تاریک گذشته زمین است. با کنار هم گذاشتن شواهد توپوگرافی زیر یخ و داده‌های زمین‌شناسی، دانشمندان موفق به پیوند میلیون‌ها سال تاریخ زمین با دینامیک اقلیمی امروز شده‌اند.
بازار
دستاوردهای این تحقیق، فراتر از صرف کنجکاوی علمی، به فهم پیوستگی میان گذشته، حال و آینده زمین یاری می‌رسانند. اثرات زمین‌شناسی جنوبگان باستان، آموزه‌هایی گرانبها برای درک تحولات زیست‌محیطی کنونی و پیش‌بینی تبعات جهانی تغییرات اقلیمی فراهم می‌کنند.
در مواجهه با چالش‌های ناشی از گرمایش زمین، دانشی که در اعماق یخ‌های جنوبگان نهفته است، می‌تواند نقش مهمی در هدایت تلاش‌های انسان برای حفظ زیست‌بوم‌های شکننده ایفا کند. این کشف، یادآور پویایی زمین و فرآیندهای دگرگون‌کننده‌ای است که آن را در طول هزاران هزاره شکل داده‌اند.
با بررسی سرزمین‌های مدفون قطب جنوب، دانشمندان به ترسیم تصویری روشن‌تر از آینده اقلیمی سیاره و مسیرهای لازم برای سازگاری با محیط در حال تغییر، نزدیک‌تر می‌شوند.