بزرگنمايي:

نسیم گیلان - خراسان /مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت آب و فاضلاب کشور می گوید، 70 درصد سطح زمین پوشیده از آب است اما تنها حدود 2.5 درصد از آن آب شیرین است و با توجه به میزان برداشت های غیراستاندارد کنونی، در آینده با تنش شدید آب شرب و شیرین مواجه می شویم.
اگر در آینده نزدیک آب های شرب، شور شود، گویی پرونده بی مهری ما علاوه بر خودمان به محیط زیست کامل می شود. ممکن است بگویید، چرا مگر شور شدن آب شرب، به رفتار ما انسان ها مرتبط است؟در پاسخ باید گفت؛ آری. این ما هستیم که به دلیل رفتارهای ناهنجار در عدم مدیریت منابع آب های زیرزمینی با برداشت های بی رویه، این بلا را سر طبیعت آوردیم. در این باره، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت آب و فاضلاب کشور روز گذشته توضیحاتی داده است: در سال‌های آینده با تنش شدید آب شرب و شیرین در کشور مواجه خواهیم بود. وضعیت آب شرب در کشور و جهان مطلوب نیست و ادامه روند برداشت آب اگر به همین شکل پیش برود، با تنش شدید آب شرب و شیرین روبه‌رو می‌شویم.
فقط 2.5 درصد منابع زیرزمینی شیرین است
علی سیدزاده، مدیرکل دفتر مدیریت مصرف آب شرکت آب و فاضلاب کشور در توضیحات بیشتری گفته است: 70 درصد سطح زمین پوشیده از آب است اما تنها حدود 2.5 درصد از آن آب شیرین است و از این مقدار کمتر از 0.3 درصد آب‌های زیرزمینی عمیق و یخچال‌ها قابل استفاده است.
بازار
نفوذ آب های شور به مخازن آب شیرین
اما چگونه ممکن است، آب های زیرزمینی جایشان را به آب های شور بدهند؟ در یک روایت ساده، می توان این طور گفت که درصد بالایی از آب ایران، شور و غیرقابل استفاده است. از سوی دیگر ایران جزو کشورهای کم آب و خشک و دارای منابع آب محدود به شمار می رود. بر اساس گزارش‌ها حجم نزولات جوی نسبت به خشکی‌های کره زمین در هر کیلومتر مربع 830 هزار مترمکعب برآورد شده در حالی که این میزان نسبت به وسعت خشکی های ایران تنها 250 هزار مترمکعب است. در همین راستا، برداشت بی رویه آب های زیرزمینی شیرین از طریق چاه های عمیق و نیمه عمیق نیز باعث کاهش میزان آب شیرین و افزایش آب‌های شور در کشور شده است که متاسفانه روندی افزایشی دارد.
گزارش های جهانی چه می گوید؟
گزارش 2019 بانک جهانی نشان می دهد که عملکرد محصولات کشاورزی تقریباً مطابق با افزایش غلظت نمک در آب است. یعنی نمک بیشتر در آب به معنای غذای کمتری برای جهان است.
این گزارش همچنین نشان می‌دهد که هر ساله به دلیل شور شدن آب‌، غذای کافی برای تغذیه 170 میلیون نفر در روز از بین می‌رود که معادل کشوری به وسعت بنگلادش است. چنین کاهش قابل توجهی از تولید مواد غذایی در آب های شور به این معنی است که امنیت غذایی همچنان به خطر می افتد مگر این که اقدامی فوری انجام شود.
این چالشی سخت است اما راه حل دارد و تنها با تغییر ممکن است. افزایش آگاهی، تقویت راه حل های پیشگیرانه و سرمایه گذاری هوشمند با استفاده از فناوری جدید مورد نیاز است. نسل آینده به حمایت نسل حاضر برای پایداری نیاز دارد؛ اما آیا نسل حاضر دغدغه نجات زمین و منابع آن برای نسل آینده را دارد؟
کاهش 40 درصدی بارش ها
حال به چالش و مشکل جدی برداشت های بی رویه آب از منابع زیرزمینی، کاهش بارش ها را هم باید اضافه کرد. بنابر تازه ترین آمار رسمی، میزان بارش های کشور، تا تاریخ 30 اردیبهشت ماه، نسبت به تاریخ مشابه سال 1403، 40 درصد کاهش ثبت کرده است. در بخش دیگری از آمارهای رسمی به وضوح شرایطی نگران کننده برای برخی شهرها دیده می شود. 12 سد با درصد پرشدگی کمتر از 20 درصد مواجه اند. سد لار تهران، سد دوستی و طرق استان خراسان رضوی، سد پانزده خرداد حوضه قمرود، سد استقلال و شمیل و نیان استان هرمزگان، سد تهم استان زنجان، سد رودبال داراب استان فارس، سد تنگوییه سیرجان و نسا در استان کرمان و سد ساوه استان مرکزی نیز کمتر از 20 درصد آب دارند.
تعادل میان منابع و مصارف وجود ندارد
درد و فغان است که با وجود فریادهای زیاد در یک دهه اخیر، اما اقدام جدی و موثری از سوی حکمرانی آب در کشور صورت نمی گیرد. جهانگیر پرهمت، عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری می گوید: آب‌های سطحی چون در سطح زمین و قابل رویت محسوب می‌شوند، قابلیت کنترل بالاتری دارند. اما آب های زیرزمینی بدون هیچ برنامه ای برداشت می‌شود و به معنای واقعی کلمه، فاقد هر نوع مدیریت در این زمینه هستیم. اکنون با ابربحران آب در کشور مواجه هستیم. مسئله مدیریت غلط آب یک سوی ماجراست اما در سوی دیگر ماجرا با بحران گسترده خشکسالی در کشور مواجهیم.آیا فقط بیان مسئله و داد و فغان که آب نداریم کافی است؟ این پرسشی است که این پژوهشگر حوزه آب پاسخ می دهد: «فارغ از خشکسالی این روزها، ما در یک دوره خشکسالی 25 ساله نیز قرار داریم. بنابراین ترکیب خشکسالی و عدم مدیریت مناسب یا بهتر است بگویم سوء مدیریت هاست که وضعیت کشور را به این مرحله رسانده است. اما آیا فقط بیان مسئله و داد و فغان که آب نداریم کافی است؟ این حرف ها مشکل مردم را حل نمی کند.