نسیم گیلان - خبرآنلاین /با پرتاب یک ماهواره پیشرفته توسط آژانس فضایی اروپا، دانشمندان برای نخستین بار امکان «وزن‌کردن» کربن ذخیره‌شده در بیش از 1.5 تریلیون درخت جهان را پیدا کرده‌اند؛ این گامی نوآورانه در راستای درک بهتر نقش جنگل‌های بارانی در مقابله با تغییرات اقلیمی است.
تینا مزدکی_ جنگل‌های بارانی جهان، که اغلب با عنوان «ریه‌های زمین» شناخته می‌شوند، میلیاردها تُن کربن را در خود ذخیره می‌کنند و از این راه، نقش مهمی در کاهش تأثیرات تغییرات اقلیمی دارند. اما با وجود بیش از یک و نیم تریلیون درخت، اندازه‌گیری دقیق میزان کربن ذخیره‌شده در آن‌ها تا کنون تقریباً غیرممکن بوده است.
اکنون، آژانس فضایی اروپا (ESA) با پرتاب یک ماهواره منحصربه‌فرد در روز سه‌شنبه، گامی تازه در این مسیر برداشته است. این ماهواره با استفاده از یک سیستم راداری ویژه، آنچه را که در زیر پوشش متراکم جنگل‌ها پنهان شده، آشکار می‌کند. این مأموریت با امید به کمک به دانشمندان برای درک بهتر نقش جنگل‌های بارانی در ذخیره کربن و همچنین بررسی تأثیرات جنگل‌زدایی آغاز شده است. موشک حامل این ماهواره از ایستگاه کوروی ESA در گویان فرانسه پرتاب شد و از فراز آمازون یکی از جنگل‌هایی که در این مأموریت مورد بررسی قرار خواهد گرفت عبور کرد.
این ماهواره‌ «چتر فضایی» به خاطر آنتن عظیم 12 متری‌اش که سیگنال‌ها را به زمین می‌فرستد، این لقب را دریافت کرده است. پروفسور جان رمدیوس، مدیر مرکز ملی پایش زمین و پیشنهاددهنده این ایده به ESA، پس از پرتاب گفت: «ما واقعاً می‌خواهیم این جنگل‌ها را بررسی کنیم. ما می‌توانیم درون آن‌ها را ببینیم. اینکه برای نخستین بار با دقت بالا بدانیم دقیقاً چه میزان کربن در آمازون، کنگو و اندونزی وجود دارد، یک دستاورد بزرگ خواهد بود.»
این ماهواره از رادار باند-P با طول موج بسیار بلند استفاده می‌کند که امکان نفوذ به لایه‌های زیرین جنگل و نمایان ساختن شاخه‌ها و تنه‌هایی را که توسط پوشش گیاهی پنهان شده‌اند، فراهم می‌آورد. رالف کوردی، رئیس علوم زمین در شرکت ایرباس گفت: «بیشتر رادارهای فعلی در فضا، تصاویر فوق‌العاده‌ای از کوه‌های یخی ثبت می‌کنند، اما هنگام مشاهده جنگل‌ها فقط نوک آن‌ها، شاخه‌های نازک و برگ‌ها را می‌بینند و نمی‌توانند به عمق جنگل نفوذ کنند. اما دریافتیم که با استفاده از طول موج راداری بسیار بلندتر، می‌توان به اعماق درختان و جنگل‌ها دست یافت.»

ماهواره 1.2 تنی با روشی مشابه اسکن توموگرافی (سی‌تی‌اسکن)، در گذرهای مکرر از فراز جنگل، لایه‌هایی از درختان را تحلیل کرده و تصویری از میزان مواد چوبی موجود در آن‌ها ترسیم می‌کند. این مواد چوبی به شاخصی برای میزان دی‌اکسید کربن ذخیره‌شده (عامل اصلی گرمایش زمین) شناخته می‌شوند. دانشمندان پیش‌تر با اندازه‌گیری درختان منفرد تلاش داشتند به برآوردی کلی برسند؛ کاری که به گفته پروفسور مت دیزنی، استاد سنجش از دور در دانشگاه کالج لندن، «چالشی بسیار بزرگ» به شمار می‌آید.
او توضیح داد: «داده‌های فعلی ما بسیار پراکنده است، چون اندازه‌گیری‌ آن، واقعاً دشوار است. در واقع، ما تلاش می‌کنیم وزن میزان کربنی که در یک و نیم تریلیون درخت مناطق گرمسیری ذخیره شده را اندازه بگیریم. ماهواره‌ها تنها ابزار منسجم و قابل اتکا برای انجام این کار هستند.»
قرار است پس از پرتاب، اندازه‌گیری‌های زمینی نیز ادامه یابند تا داده‌هایی که ماهواره ارسال می‌کند، اعتبارسنجی شوند. این پروژه که ایده اولیه‌اش توسط پروفسور شان کوئگان از دانشگاه شفیلد مطرح شده، در بریتانیا ساخته شده است. با این حال، کوئگان می‌گوید این مأموریت نتیجه تلاشی بین‌المللی است: «این مأموریت حاصل دهه‌ها کار بسیار نوآورانه با همکاری برخی از بهترین دانشمندان اروپا و آمریکا است.»
با وجود انجام دهه‌ها آزمایش، اجرای کامل این مأموریت فضایی با چالش‌های فنی زیادی روبه‌رو است. دکتر کوردی در این باره گفت: «برخی اجزای ماهواره بسیار بزرگ‌اند، از جمله آنتن تاشوی 12 متری آن. باز کردن آن شبیه باز کردن یک چتر در فضاست، فقط خیلی بزرگ‌تر. بنابراین منتظریم تا این مرحله به‌خوبی انجام شود.»

شرکت ایرباس برای ساخت بازتاب‌دهنده آنتن، مهندسانی از شرکت آمریکایی L3Harris Technologies را به سایت خود در استیونج آورد. شرکت L3Harris متخصص سیستم‌های بزرگ تاشو است و این فناوری است که فعلاً در اروپا در دسترس نیست. تیم علمی این مأموریت امیدوار است ظرف شش ماه آینده نخستین نقشه‌ها را ارائه دهد و در ادامه، طی پنج سال آینده به گردآوری داده‌ها ادامه دهد. این نقشه‌های سالانه، علاوه‌بر نمایش میزان کربن ذخیره‌شده، اطلاعاتی درباره کربن از دست‌رفته در نتیجه جنگل‌زدایی نیز در اختیار خواهند گذاشت.
پروفسور دیزنی در این زمینه گفت: «نوع مشاهداتی که طی 50 سال گذشته از ماهواره‌هایی مانند Landsat به دست آورده‌ایم، به شدت تحت‌تأثیر ابرها قرار دارند. در مناطق گرمسیری، ما اغلب با ابر روبه‌رو هستیم، بنابراین ممکن است بخش‌هایی از جنگل را نبینیم.»
ویژگی دیگر رادار طول‌موج بلند ماهواره بایوماس این است که می‌تواند از میان ابرها نفوذ کرده و تصویری منسجم و قابل مقایسه از جنگل‌ها در طول سال‌های مختلف ارائه دهد. به گفته کوردی، همین ویژگی است که توجه دانشمندانی را که بیش از 20 سال روی این پروژه کار کرده‌اند، جلب کرده است: «این پروژه هیجان‌انگیز است، چرا که به ما نشان خواهد داد جنگل‌ها و درختان‌ سیاره ما چگونه در فرآیندهایی که زمین را اداره می‌کنند نقش دارند؛ به‌ویژه در فرآیندهای مرتبط با تغییرات اقلیمی که امروزه و در آینده برای ما حیاتی هستند.»
منبع: bbc