بزرگنمايي:

نسیم گیلان - استاد بنان در جواب گفت: «پسر، این مزخرفات چیست می‌خوانی، «تخته، ‌مخته» صدای آدم را خفه می‌کند. چرا از اشعار زیبای سعدی استفاده نمی‌کنی؟ استفاده از اشعار مولوی به جای سعدی...

به مناسبت اول اردیبهشت، بزرگداشت سعدی
سعدی از دست خویشتن فریاد ....
می‌گویند یک روز شهرام ناظری رفت پیش بنان و شعری از مولوی را که در آن کلماتی مثل تخته، خون و کشتی وجود داشت خواند ولی استاد بنان در جواب گفت: «پسر، این مزخرفات چیست می‌خوانی، «تخته، ‌مخته» صدای آدم را خفه می‌کند. چرا از اشعار زیبای سعدی استفاده نمی‌کنی؟ استفاده از اشعار مولوی به جای سعدی، رانندگی کردن در جاده پر دست انداز به جای جاده آسفالت است» هر چند شهرام ناظری گوشش به این حرف‌ها بدهکار نبود اما خیلی از خواننده‌های بعد از بنان این حرف را آویزه گوششان کردند و به «سعدی خوانی» روی آوردند. هر چند به نظر کارشناسان اشعار سعدی مثل حافظ و مولانا آهنگین نیستند و آهنگسازی برای آن‌ها استادی می‌خواهد اما با این حال خیلی از آهنگ‌هایی که برای ما نوستالژیک شده اند اشعارشان مال سعدی است. بعضی دیگر از اشعار سعدی هم هست که دیگر کمتر خواننده ای پیدا می‌شود یک بار آن را نخوانده باشد؛ مثل «ای کاروان آهسته ران».
شهرام ناظری
از همان حکایتی که بالا تعریف کردیم باید دستتان آمده باشد که ناظری چندان مثل خواننده‌های دیگر روی اشعار سعدی کار نکرده. او در یک اظهار نظر عجیب دیگر گفته که درتاریخ 150 ساله موسیقی ایران، هیچ خبری از اشعار فردوسی و مولوی نبوده. در حالی که 95 درصد (؟) از سعدی و 5 درصد از حافظ بوده است. با همه این حرف‌ها بین کارهای او چند آهنگ روی شعر سعدی هست که حسابی خاطره انگیز شده اند؛ مانند شعر معروف «ای کاروان آهسته ران» که با وجود این که خیلی از خواننده‌ها آن را خوانده اند ولی اجرای شهرام ناظری خیلی بیشتر ماندگار شده است.
بگذار تا بگریم چون ابر در بهاران/ آلبوم بی قرار
به دو زلف یار دادم دل بی قرار خود را / آلبوم بی قرار
همایون شجریان
به نظر می‌رسد همایون شجریان هم در این زمینه می‌خواهد جا پای پدرش بگذارد. این را می‌توان از اشعار زیادی که از سعدی در آلبوم‌هایش اجرا کرده متوجه شد. البته همایون بیشتر اشعار سعدی را در آوازهایش استفاده می‌کند. برای همین آن‌ها که تصنیف گوش کن هستند ممکن است این اشعار خیلی برایشان آشنا نباشد.
چه خوش است بوی عشق از نفس نیازمندان/ آلبوم قیژک کولی
تو را نادیدن ما غم نباشد/ آلبوم قیژک کولی
وه که جدا نمی‌شود نقش تو از خیال من/ آلبوم نقش خیال
اگر مراد تو ای دوست نا مرادی ماست/ آلبوم شوق دوست
مگر نیسم سحر بوی زلف یار من است/ آلبوم نسیم وصال
حسام الدین سراج
حال و هوای آلبوم‌های سراج بیش از هر خواننده دیگری به فضای شعرهای کلاسیک نزدیک تر است. شاید برای همین هم هست که آثار شاعران قدیمی مانند حافظ و سعدی و مولانا خیلی در صدای حسام الدین سراج می‌نشیند و ماندگار می‌شود. در آثار سراج، شعرهای سعدی زیاد به کار برده شده‌اند؛ مانند شعر معروف «سلسله موی دوست» که احتمالا آن را بار‌ها از تلویزیون شنیده اید.
بوی بهشت/ آلبوم بوی بهشت
جامه دران/ آلبوم بوی بهشت
شب عاشقان بی دل/ آلبوم نگاه آسمانی
سرمست/آلبوم ماه تو
شیرین و فرهاد/ آلبوم آیینه و آه
محمدرضا شجریان
شجریان را یک جورهایی می‌شود بزرگ ترین سعدی خوان تاریخ موسیقی ایران دانست. کمتر آلبومی از استاد را پیدا می‌کنید که شعری از سعدی در آن وجود نداشته باشد. شجریان در آلبوم «سرود مهر» غزل «دو چشم مست می‌گونت ببرد آرام جان از دل» و «دلم تا عشقباز آمد در او جز غم نمی‌بینم» را از سعدی در بیات ترک خوانده است و آن‌هایی که اهل آواز هستند هیچ گاه آن را از ذهنشان بیرون نمی‌کنند. «پیوند مهر» هم اولین آلبومی است که شجریان با آهنگسازی «فرهنگ شریف» تماما از سعدی خوانده است. غزل‌های معروف «هر کس به تماشایی رفتند به صحرایی»، «ای ساربان آهسته رو کارام جانم می‌رود» و «بگذار تا بگرییم چون ابر در بهاران» به همراه «خفته خبر ندارد سر بر کنار جانان» در همین آلبوم اجرا شده اند. اما شاهکارتمام این آثار آلبوم نوا مرکب خوانی است که به همراه مرحوم پرویز مشکاتیان اجرا شده است؛ آن جایی که شجریان در دستگاه نوا می‌خواند «بگذار تا مقابل روی تو بگذریم» یا «ما گدایان خیل سلطانیم». آن‌هایی که اهل فن هستند می‌دانند که مرکب خوانی مشکل‌ترین بخش آواز خوانی ایرانی است؛ مخصوصا روی شعر سعدی که پر از نکته و فراز و فرود‌های فنی است و اشتباه خواندن یک عبارت ممکن است معنای کل شعر را عوض کند. نقظه اوج کار شجریان درباره سعدی هم کنسرتی بود که سال 86 با عنوان «یاد بود استاد سخن سعدی» برگزار کرد و نتیجه آن هم شد آلبوم «غوغای عشقبازان» که بیشتر اشعار آن متعلق به سعدی است.
آن که هلاک من همی ‌خواهد و من سلامتش/ آلبوم بیداد/ دستگاه همایون
از در در آمدی و من از خود به در شدم/ آلبوم دستان/دستگاه چهارگاه
دوش دور از رویت ای جان جانم از غم تاب داشت/آلبوم دستان/ دستگاه چهارگاه
سلسله موی دوست حلقه دام بلاست/ آلبوم یاد ایام/ دستگاه افشاری
گرم باز آمدی محبوب سیم اندام سنگین دل/آلبوم آهنگ وفا/ آواز ماهور
هشیار کسی باید کز عشق بپرهیزد/ آهنگ وفا/ آواز ماهور
آنکه سودای تو دارد چه غم ازهر که جهانش/ فریاد/راست پنجگاه
دو چشم مست میگونت ببرد آرام هشیاران/ سرود مهر/ بیات ترک
چشم رضا و مرحمت برهمه باز می‌کنی/غوغای عشقبازان /شور
بسم ازهوا گرفتن که پری نماند و بالی/غوغای عشقبازان/شور
شکست عهد مودت نگار دلبندم/ غوغای عشقبازان/شور
گفتم آهن دلی کنم چندی/رندان مست/همایون
سالار عقیلی
سالار عقیلی هم از خواننده‌هایی است که ارادت خود را به سعدی خیلی واضح در کارهایش نشان داده است؛ تا آن جا که دومین همکاری اش با ارشد طهماسبی را کاملا به سعدی خوانی اختصاص داد. در باقی آثار عقیلی هم رد پای اشعار سعدی را می‌توانید ببینید؛ مانند آلبوم دیگری که عقیلی با ارشد طهماسبی روانه بازار کرد به نام «سایه‌های سبز»
تصنیف ماهور/ آلبوم سایه‌های سبز
علیرضا قربانی
علیرضا قربانی در کل آدم میانه رویی است. در آثار او نمی‌توانید بگویید بیشتر طرفدار کدام شاعر است و بیشتر علاقه دارد چه نوع شعرهایی را بخواند. برای همین آثار سعدی در کارهای او چندان پررنگ نیستند. با این حال او هم کارهایی روی شعر سعدی دارد. او هم مثل همایون شجریان بیشتر کارهایش را روی شعر سعدی به صورت آواز اجرا کرده است. برای همین اگر طرفدار آواز ایرانی هستید حتما آن را شنیده اید.
آواز ماهور/ آلبوم رسوای زمانه
عشاق/ آلبوم فصل باران
بیداد/ آلبوم فصل باران
علیرضا افتخاری
مگر می‌شود در میان 80 آلبومی که افتخاری منتشر کرده است غزلیات سعدی جایی نداشته باشد؟ البته اگر آمار استفاده از شعرهای سعدی در 80 آلبوم افتخاری را برایتان بگویم، آن وقت تصدیق می‌کنید که چندان هم جناب افتخاری سعدی دوست نیستند. در میان این همه آلبوم، افتخاری تنها 16 آهنگ را خوانده است که شعرش متعلق به سعدی بوده.
مونس شب‌های من/ آلبوم مستانه
ای ساربان آهسته ران/ آلبوم کاروان
وقتی دل رسوایی می رفت به بستان‌ها/ آلبوم مستانه
شب عاشقان بی دل/ آلبوم شب عاشقان
آن نه عشق است/ آلبوم شب عاشقان
آتش دل/ آلبوم آتش دل
منبع: هفته نامه همشهری جوان/ شماره 257
بازنشر منبع: سیمرغ