بزرگنمايي:

نسیم گیلان- گیلان در شمال کشور و حاشیه دریای خزر دارای حدود 31 هزار هکتار پهنه تالابی است و افزون بر 24 هزار هکتار آن در قالب سه تالاب انزلی، امیرکلایه و بوجاق تحت عنوان کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است؛ تالاب ها از زیستگاه‌های مهم جانوران، سرمایه‌های طبیعی و مناطق گردشگری هستند و در این هیاهوی بدخبرهای زیست محیطی 29 فروردین ماه انتشار خبری با تیتر " بخش عمده تالاب انزلی خشک شد " از سوی یکی از خبرگزاری‌ها خاطر دغدغه‌مندان را بیش از پیش مکدر کرد.
حال آنکه هنوز زمان زیادی از خبر عزم دولت برای احیای تالاب انزلی از سوی استاندار گیلان نگذشته بود که خبر یاد شده منتشر شد.

عزم دولت سیردهم برای احیاء تالاب انزلی

استاندار گیلان با بیان اینکه دولت در طرحی هفت ساله که 3 سال آن گذشته، قصد دارد با احیای تالاب انزلی، چرخه کامل زیست طبیعی را به این تالاب بین المللی بازگرداند، گفته بود: امروز این اراده و انسجام برای احیای تالاب انزلی بوجود آمده است و از سال 1400 در دولت سیزدهم در حد بضاعت حرکتی آغاز شد و عواملی که باعث خفگی تالاب شده بود مورد بررسی قرار گرفت.
اسدالله عباسی در نشست قرارگاه جهادی احیای تالاب انزلی به دستگاه های متولی یک ماه فرصت داد مسیرهای داخل تالاب را برای استفاده گردشگران و ساکنان منطقه لایروبی کنند.
وی در خصوص اعتبارات مصوب 25 میلیارد تومانی برای احیای این تالاب هم گفت: 10 میلیارد تومان از این میزان در سال 1400، 10 میلیارد تومان نیز در سال 1401 تخصیص یافته و پنج میلیارد تومان مانده است که این رقم، اعتباری بود که بر اساس درخواست دستگاه‌ها تخصیص یافته است.
وی تصریح کرد: دستگاه ها به تناسب مسئولیت از محل اعتبار و بودجه سنواتی خود هزینه کنند و وقتی به جایی رسیدند که در انجام اقدامات با مشکل اعتبار مواجه شدند آن زمان درخواست اعتبار کنند، ما هم حمایت می کنیم.

شفاف سازی در خصوص وضعیت احیای تالاب انزلی

پس از انتشار اخبار نگران کننده مبنی بر "خشک شدن بخش عمده تالاب انزلی "، مدیر کل محیط زیست گیلان برای آگاه ساختن دغدغه‌مندان از آخرین وضعیت تالاب بین المللی انزلی از خبرگزاری جمهوری اسلامی ( ایرنا)دعوت کرد تا وضعیت کنونی تالاب را با مردم در میان بگذارد.

احیای تالاب انزلی روند امیدوار کننده ای را می گذراند
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان بیان کرد: واقعیت اینست که مهمترین مشکل تالاب انزلی کاهش تراز آب دریای خزر است که متاسفانه طی سال های اخیر آب دریای خزر بین 1.5 تا 2 متر کاهش پیدا کرده است اما احیای تالاب انزلی طی یک سال اخیر با برنامه ریزی و اقدامات در حال اجرا روند بسیار امیدوار کننده‌ای را طی می کند.
حمزه عشوری در گفت و گو اختصاصی با تاکید بر ضرورت یکپارچه دستگاه های مرتبط و مشارکت مردم افزود: در خصوص احیای تالاب انزلی اقدامات مفیدی انجام شده که تاکنون سابقه نداشته است و اگر طرح های برنامه ریزی شده با همین روند انجام شود و دستگاه ها وظایف خود را انجام دهند ، به طور قطع اتفاقات خوبی رخ خواهد داد.
وی با تاکید بر اینکه تالاب انزلی وابسته به دریای خزر است، اظهار کرد: بهترین حالت آب دریای خزر و تالاب انزلی در سال 1374 بود؛ بعد از آن به مرور کاهش نزولات جوی را داشتیم و دچار خشکسالی های مختلف بودیم.
مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان توضیح داد: هر ساله در پائیز و زمستان حجم زیادی آب وارد تالاب می شود ولی در فصول گرم از نیمه بهار به سمت تابستان تالاب درگیر کم‌آبی می شود بر اساس برآوردهای انجام شده 2 میلیون متر مکعب آب وارد تالاب می شود در حالی که نیاز آبی تالاب انزلی 300 هزار متر مکعب است.متاسفانه ماندگاری آب در تالاب پایین است و شاید بتوان گفت مهمترین عامل همان پایین بودن تراز آب دریای خزر است زیرا وقتی تراز آب دریای خزر بالا بود بطور طبیعی مانع از خروج آب می شد که متاسفانه الان این اتفاق نمی افتد.

مدیریت فاضلاب و رسوبات با اقداماتی کم‌سابقه

عشوری با بیان اینکه یکی از بارزترین اقداماتی که برای احیای تالاب در حال انجام است،مدیریت فاضلابی است که از طریق رودخانه ها وارد آن می شود، اظهار کرد: متاسفانه فاضلاب چندین شهرستان وارد تالاب می شود که خوشبختانه در دولت سیزدهم اعتباراتی در حوزه فاضلاب شهرستان انزلی، صومعه سرا و از همه مهمتر رشت - که یکی از مهمترین منابع آلاینده تالاب انزلی محسوب می شود - اختصاص یافته است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست گیلان بیان کرد: بر اساس سیاست کاری که دولت ابلاغ کرد، عزم جدی برای احیای تالاب انزلی ایجاد شد و بر این اساس قرارگاه جهادی احیای تالاب انزلی به دستور استاندار تشکیل شد و با تشکیل این قرارگاه از بوروکراسی دستگاه های اجرایی کاسته شد و کارهای اجرایی در این خصوص سرعت یافت.
عشوری با بیان اینکه فاضلاب هایی که وارد تالاب انزلی می شوند از انواع مختلف چون انسانی، صنعتی و کشاورزی است ،اظهار کرد: متاسفانه 40 درصد فاضلابی که در نهایت وارد تالاب می شود مربوط به شهرک صنعتی رشت است و اتفاق خوب و نادری که در این خصوص افتاد خوشبختانه طی چند ماه گذشته صندوق ملی محیط زیست برای شهرک صنعتی رشت تسهیلاتی در نظر گرفت که بتواند مشکل تصفیه خانه شهرک صنعتی رشت را حل کند.
وی تصریح کرد: در این خصوص در مرحله اولیه از سوی صندوق یاد شده 142 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته و به بانک معرفی شد و اینک تمام کارهای اداری انجام شده است، شهرک صنعتی هم پیگیر است و زمانی که تضامینش را ارائه دهد می تواند از این تسهیلات استفاده کند.

وی عنوان کرد: اعتبارات یاد شده در مرحله نخست است که با آورده خودشان تاحدی کار را پیش ببرند اما این قابلیت وجود دارد که این تسهیلات حتی تا 250 میلیارد تومان افزایش یابد.
وی اضافه کرد: واقعیت این است طی سال های گذشته صندوق ملی محیط زیست بزرگترین تسهیلاتی که توانسته بود ارائه دهد تا سقف 10 تا 15 مییلیارد تومان بود اما با توجه به تاکیدات رئیس جمهور در سفر به گیلان و مطرح شدن این موضوع بعنوان یک دغدغه ملی، اعتبارات حائز اهمیت عنوان شده در نظر گرفته شده است .
مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان یادآور شد: پایش کامل رودخانه های زرجوب و گوهر رود با مختصات جغرافیایی انجام شده است؛ اینک هیچ منبع آلاینده ای نیست که مسیر ورود آن به این دو رودخانه مشخص نباشد. شروع آلودگی از زندان لاکان بود که با پیگیری های انجام شده وتاکیدات استاندار تصفیه خانه زندان لاکان راه اندازی شد و می توانیم بگوییم از بالا کاملا رودخانه پاک است.
عشوری با بیان اینکه تاکنون مشکل دیتا و اطلاعات اولیه داشتیم، اظهار کرد: خوشبختانه در یک سال اخیر با توجه به اینکه موضوع احیای تالاب انزلی تبدیل به دغدغه ملی شد منابع شناسایی و برای تک تک آنها در حال برنامه ریزی هستیم. مواردی که شخصی است سعی می کنیم از طریق اخطاریه های زیست محیطی به تعامل رسیده تا موضوع فاضلاب شان را ساماندهی کنند و اگر نشد ناچاریم با ابزارهای قانونی برخورد کنیم .
وی با بیان اینکه مجری اجرای طرح فاضلاب، اداره کل آب و فاضلاب استان است و اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان بعنوان ناظر ایفای نقش می کند، افزود: یکی دیگر از منابع آلوده کننده مسکن مهر رشت بود که خوشبختانه تصفیه خانه آن به مراحل نهایی نزدیک شده و این پروژه‌ها در شهرستان صومعه سرا و انزلی هم در حال اجراست؛ پروژه‌هایی که سال‌ها متوقف مانده بود و اعتباری برای آن در نظر گرفته نشده بود خوشبختانه در حال انجام است.
وی ادامه داد: موضوع دیگر در خصوص احیاء تالاب انزلی بحث آبخیزداری است؛ اداره کل منابع طبیعی باید کمک کند وظایف ذاتی خود را در بحث مدیریت آبخیز در بالادست رودخانه ها داشته باشد.رسوب برداری جزو اولویت های آخر سازمان محیط زیست است چون اول باید جلوی منابع آلاینده و رسوباتی که وارد تالاب می شود را بگیریم بعد به مرحله رسوب برداری برسیم در همین رابطه اعتباراتی از منابع طبیعی ابلاغ می شود.
وی بیان کرد: بر اساس طرح جامع هفت ساله احیای تالاب انزلی هم مبالغی در نظر گرفته شده است و هم دستگاه ها باید از اعتبارات داخلی خود وظایف قانونی که به آنها تفویض شده را انجام دهند؛ با توجه به آخرین گزارش ها، منابع طبیعی در حال انجام وظایف است اما نیازمند آنبم که بازهم فعال‌تر شوند؛ متاسفانه طی سال های گذشته، شاید چون مدیریت واحدی نبود،‌کارها بدرستی انجام نمی‌شد اما الان همه دستگاه ها متمرکز شده اند.

عوامل فزاینده رسوبات در تالاب انزلی

مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان در بخش دیگری از سخنانش توضیح داد: اگر تالاب انزلی را بر اساس آلودگی‌های رسوبات تقسیم‌بندی کنیم می‌توان گفت غرب تالاب مشکل فاضلاب چندانی ندارد بلکه مشکلی که وجود دارد، بحث سموم و کودهای کشاورزی است.
عشوری گفت: کشاورزانی که در حاشیه تالاب موجب می شوند حجمی از سموم و کودهای کشاورزی وارد تالاب شده که در نهایت موجب رشد فزاینده گیاهان آبزی غرب تالاب می شود که همین موضوع میزان رسوبات را در آن قسمت افزایش می دهد و باعث کاهش عمق آب می شوند.
وی ادامه داد: درشرق تالاب نیز رودخانه پیربازار است که در نهایت آلودگی رودخانه های درگیر وارد آن می شوند و از آنجا به تالاب ورود پیدا می کند. رودخانه پسی‌خان نیز رودخانه ای بسیار بزرگ است که حجم زیادی آب وارد تالاب انزلی می کند ولی همزمان با آب حجم زیادی رسوبات هم متاسفانه وارد تالاب می شود و جزو رودخانه هایی است که اجرای آبخیزداری در آن ضروری است.
عشوری تصریح کرد: اداره کل آب منطقه ای در این مرحله نیز نقش بسیار حائز اهمیتی دارد و باید بر اساس قانون و طرح جامع هفت ساله احیای تالاب انزلی به تکالیفی که برای آنها تعریف شده بپردازد و بر اساس این وظایف باید بستر رودخانه ها را تثبیت کند و در بحث رسوبات بین راه باید بر اساس روش های علمی جلوی آن را بگیرد.
مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان گفت: معضل دیگری که در خصوص احیای تالاب انزلی وجود دارد گیاه مهاجم سنبل آبی است؛ سال قبل توانستیم برای اولین بار اعتبار 50 میلیارد ریالی از محل اعتبارات سفر رئیس جمهور بگیریم و قراردادی با بسیج سازندگی سپاه پاسداران بسته شد که بحث پاکسازی گیاه مهاجم را انجام دادند و خوشبختانه این اعتبار ادامه دار است و 50 میلیارد ریال دیگر هم برای امسال دیده شده است.

صدور مجوز 15 روگا برای تسهیل فعالیت جوامع محلی

عشوری در بحث کمک به حل مشکل مردم بومی اضافه کرد: برای نخستین بار مجوز 15 روگا (آب راهه هایی که راه دسترسی بومیان به داخل تالاب را فراهم می کند) با حساسیت بسیار برای تالاب صادر شد که هم زمینه گردشگری فراهم شود و هم تردد صیادان تسهیل شود؛ حساسیت در این خصوص بگونه ای بود که عمر روگا طوری نباشد که بعنوان زهکش عمل کند و آب تالاب خارج شود به همین دلیل قالب مجوزها در حوزه سطح برداری و ایجاد آب راهه ای حداقلی برای حل مشکل مردم است زیرا متاسفانه برخی از روگاها خشک و برخی درگیر گیاه مهاجم سنبل آبی شده بودند و قایق های بومی نمی توانستند تردد کنند.

صدور مجوز لایروبی برای پنج پهنه تالاب انزلی

مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان همچنین تصریح کرد : مجوز لایروبی از تالاب که هرگز صادر نشده بود اینک برای پنج پهنه تالاب انزلی صادر شده است ؛ اعتقاد ما آن است که هرگونه صدور مجوز و هر اتقاقی در حوزه تالاب باید با پشتوانه علمی انجام شود.
عشوری ادامه داد: متاسفانه پیش تر شاهد آن بودیم که یک سری تصمیمات شخصی گرفته شد و تالاب الان تاوان همان تصمیمات را می دهد، برای مثال در جایی آبراهه ای را باز کردند که بخشی را آبدار کنند ولی باعث شد حجم زیادی از رسوبات با همان آبراهه عرصه دیگری از تالاب را خشک کند.
وی اظهار کرد: مجوز لایروبی پنج پهنه تالاب انزلی با پشتوانه علمی بر اساس مطالعات جایکا (آژانس همکاری بین‌المللی ژاپن) صادر شده است ولی همزمان از سازمان محیط زیست اعتبار ملی نیز با مبلغ یک و نیم میلیارد تومان در خصوص مطالعات جامع رسوب تالاب انزلی تخصیص داده شده است که با انجام این مطالعه تکلیف ما با جای جای تالاب مشخص می شود.
عشوری افزود: مطالعات یاد شده ،مبنای محیط زیست در بحث رسوب برداری خواهد شد اما تاکید می کنم موضوع رسوب برداری آخرین مرحله ای است که باید انجام شود؛ اول باید جلوی منابع آلاینده رسوبات را بگیریم بعد تصمیم گیری کنیم .

احیای تالاب انزلی بر مبنای خرد جمعی

مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان توضیح داد:همچنین بر اساس نتایج یک طرح مطالعاتی یک سری کارهای پایلوت نیز در بحث احداث تله زباله‌گیر در منطقه حفاظت شده سیاه کشیم انجام شده است که باعث می شود جلوی ورود حجم زیادی از زباله به تالاب گرفته شود. اگر نتیجه مناسبی حاصل شود می توان اجرای این طرح را در سایر رودخانه های منتهی به تالاب گسترش داد.
عشوری با تاکید بر اینکه در بحث احیای تالاب انزلی اعتقاد به خرد جمعی داریم و بر این اساس با دانشگاه ها مکاتبه شده است که اگر پروژه پیشنهادی در این خصوص دارند، ارائه نمایند،‌ افزود:تمام تصمیماتی که در حوزه تالاب گرفته می شود بر اساس تشکیل کارگروه مدیریت تالاب انزلی است که نماینده همه دستگاه ها حضور دارند.
وی ادامه داد: 21 پاسگاه محیط بانی در استان فعال است و 6 پاسگاه حفاظت تالاب انزلی را عهده دار هستند و تلاش شده است در این خصوص از فناوری های جدید چون دوربین های آنلاین مجهز شود ؛ در بحث پایشی نیز نمونه برداری خصوصیت فیزیکی ،شیمیایی و میکروبی تالاب انزلی توسط آزمایشگاه اداره کل و هم مرکز پایش نظارت تالاب انزلی در حال انجام است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست گیلان گفت: اعتقاد سازمان حفاطت محیط زیست بر مشارکت مردم بویژه جوامع بومی است که باید از منافع خود دفاع کنند و به کمک سازمان بیایند؛ سازمان محیط زیست به تنهایی در بحث نظارتی و بعضا اجرایی کارها را بر اساس شرح وظایف خود انجام می دهد اما حجم آسیب هایی که طی سالیان گذشته به محیط زیست وارد شده نیاز به زمان طولانی تری دارد که این مشکلات را حل کند .

عشوری تاکید کرد: اینکه بگوییم همه چیز عالی و ایده آل است یقیقا درست نیست؛ اما بر اساس وظایف همه در حال تلاش هستندو در خصوص احیای تالاب انزلی طی یکسال اخیر روند بسیار امیدوار کننده ای در جریان است که اگر با همین روند کارها انجام شود و دستگاه ها وظایف خود را انجام دهند و مشارکت مردم را نیز داشته باشیم یقینا اتفاقات خوشایندی پدیدار خواهد شد.

تالاب انزلی؛زیستگاه گونه‌های زیادی از آبزیان، پرندگان و گیاهان و یکی از زیست ‌بوم‌های ارزشمند جهان که از سال 1354(1975میلادی) در کنوانسیون بین المللی رامسر به ثبت رسید اما نفسش روز به روز تنگ تر شد و زخم مدرنیت بر پیکرش روز به روز عمیق تر گشت.ورود رسوبات و فاضلاب‌های صنعتی، خانگی، بیمارستانی، ضایعات کشتارگاهی، سموم کشاورزی، پسماندها و نخاله‌ها، گیاهان مهاجمی چون آزولا و سنبل آبی، تصرف اراضی و ساخت و سازها در حریم تالاب، آتش زدن نیزارها با هدف تصرف و انتقال آلودگی از دریا و کاهش میزان آب موجود تالاب زخم هایی است که هر بار پیکره تالابی را می خراشد که هزاران هزار گردشگر پس از گذر از شالی های منظم و دم و بازدم دریا در میان نیلوفران آبی گویی سقف دنیا را در کنار 189 گونه پرنده لمس می کنند.

زیست بوم طبیعی امروزه با دخالت و بهره وری نامعقول انسان ها به بحران دچار شده و محیط زیست گیلان نیز فارغ از این دغدغه نیست؛ چالشی که تنها راهکارش توسعه پایدار و حفظ زمین برای ما و آیندگان است و این انتخاب بیش از حرف نیازمند عمل است. زیست بومی که قرن ها و از دیرباز گذشتگانمان در آن همدلانه زیسته اند، امروز درگیر بدخبرهای زیست محیطی است؛ نه از خشم طبیعت بلکه از زیاده خواهی انسان مدرن، انسانی که تیشه بر دست گرفته و آگاه و ناآگاه به جان ریشه طبیعت افتاده است.هوا، آب، خاک، گونه‌های گیاهی، حیات وحش و هر آنچه که محیط زیست را می سازد امروز دچار چالش‌های فراوانی شده است و رفع آنها که برای ادامه حیات ضروری است در گرو بازنگری رفتارها و روش های توسعه و روی آوری به توسعه پایدار دور از تخریب، بازآفرینی و ترمیم طبیعت دارد.