بزرگنمايي:

نسیم گیلان - ایبنا / کتاب «آهنگ افلاک» اثر کارل سیگن با ترجمه احسان سنایی اردکانی منتشر شده است. در بخشی از مقدمه کتاب می‌خوانیم: «ما امروزه به شیو‌ه‌های کاری و قابل برای درک جهان رسیده‌ایم که علم نام دارد. علم از جهانی چنان پر سن و سال و چنان گسترده پرده برگرفته که در نگاه اول انگار امور بشری در آن پشیزی بیش نیست. ما از کیهان فاصله گرفته‌ایم چیزی شده گویی دور از دسترس و بی‌ربط به دغدغه‌های روزمره ولی علم نه فقط فهمیده که کیهان عظمتی سرگیجه آور و هیجان انگیز دارد و نه فقط اینکه در دسترس فهم آدمی هم هست، بلکه ما هم به مضمونی حقیقی و ژرف جزئی از این کیهان‌ایم اینکه زاده آنیم و سرنوشت ما سخت به آن گره خورده اساسی‌ترین و ناچیزترین رویدادهای بشری ریشه در کیهان و خاستگاه‌های آن دارد.
«آهنگ افلاک» یا همان «کیهان» به کندوکاو در همین منظر کیهانی اهتمام دارد. کارل سیگن (1996-1934) اخترشناس، کیهان‌شناس، اختر شیمیدان و اختر زیست شناس و نویسنده اوکراینی آمریکایی است که عمده شهرتش به دلیل پژوهش‌هایش درباره هوش فرازمینی است. سیگن در طول عمر حرفه‌ای خود بیش از 600 مقاله علمی و 20 کتاب منتشر کرد و 30 سال به تدریس آکادمیک همت گماشت.
اینک افزون بر چهل سال از انتشار ویراست نخست کیهان می‌گذرد. در این برهه جهان علم و ترویج علم رسماً افق‌هایی را پشت سر گذاشت که در آن هنگام به خیال هم در نمی‌آمد. گسترش رسانه اینترنت و دسترسی همگانی به گجت‌های هوشمند امروزه موقعیتی را خلق کرده که روزآمدترین اخبار علمی تلویزیون نیز هم اینک در بهترین حالت اطلاعاتی تکمیلی را در اختیار مخاطب علاقه‌مند قرار می‌دهند.
کتاب کیهان نیز که در ابتدا به عنوان تکمله‌ای بر سریال تلویزیونی کیهان، سیاحتی شخصی به نویسندگی و اجرای کارل سیگن استاد وقت اخترشناسی در دانشگاه کرنل نیویورک و به قلم او منتشر شد. حال با رشد کمی و کیفی محتوای مستندهای علمی، طبیعتاً دیرزمانی است که از زیر سایه همتای تلویزیونی خود خارج شده و به پیروی از ضوابط یک متن ادبی حیاتی مستقل اختیار کرده است. این سرنوشت برای آثار کلاسیک داستانی یا فلسفی که هریک در زمینه‌ای سیاقی خلق می‌شوند قابل پیش بینی است اما برای کتابی به قصد ترویج علم که آن هم به معرفی یکی از منعطف‌ترین و متحول شونده‌ترین علوم اهتمام دارد اتفاق بعیدی بود.
به هنگام انتشار نسخه انگلیسی کیهان در 1980، بزرگترین تلسکوپ نور مرئی زمین 6 متر قطر داشت و اینک که این کتاب برای نخستین بار به فارسی ترجمه می‌شود تلسکوپ جیمز وب به همین ابعاد در نـقطه‌ای به فاصله 1.5 میلیون کیلومتری از سیاره ی ما مستقر شده است. در همین برهه چهل ساله آمار مرجع نجومی نسبت به حدفاصل یکصدوسی ساله تأسیس نخستین مقالات ژورنال معتبر این رشته در 1849 تا زمان انتشار کیهان دست کم چهار برابر شده است و با این حال، انتشار نسخه فارسی کیهان در مقطع فعلی، کمتر از انگشتان یک دست پانوشت اصلاحی طلبید.
سوای از وثوق و پیراستگی محتوای علمی کتاب که از تسلط نویسنده به عنوان یک اخترشناس حرفه‌ای و دست اندرکار عملیات علمی شماری از مهمترین سفاین تاریخ کاوش منظومه شمسی نتیجه می‌شود اقبال بی‌نظیر مخاطب عام از کیهان نیز جای تأمل دارد.»
این کتاب به مدت هفتاد هفته پیاپی در صدر فهرست کتاب‌های پرفروش نشریه نیویورک تایمز جای داشت و تا هشت سال بعد و انتشار کتاب تاریخچه مختصر زمان به قلم فیزیکدان نامدار بریتانیایی استیون هاوکینگ، عملاً پر مخاطب‌ترین اثر ترویجی علم در جهان انگلیسی زبان به شمار می‌رفت. اگر چه تأثیر پخش همتای تلویزیونی کیهان را نیز نمی توان بر این اقبال عمومی نادیده گرفت، اما فروش بالغ بر پنج میلیون جلد از آن تاکنون به متجاوز از بیست زبان، از کیفیات منحصر به فرد متن حاضر نیز حکایت دارد. این سطح از اقبال عمومی را حتی کتاب اژدهایان بهشت سیگن نیز، که جایزه پولیتزر را برای بهترین اثر غیر داستانی سال 1978 از آن خود کرد، شاهد نبود.
در پیشگفتار مترجم این کتاب آمده است: «جایگاه منحصر به‌فرد کتاب و سریال کیهان در آثار ترویجی علم تنها به زبان شیوا و سبک ارائه به یادماندنی نویسنده محدود نمی‌شود، بلکه دست کم از دو زاویه دیگر نیز قابل تبیین است. یکی احاطه کم نظیر سیگن بر سیاق تاریخی و اجتماعی پیدایش نگرش علمی در جوامع پیشامدرن؛ و دیگری تلقی تکاملی او از معرفت علمی که آن را پاسخی افق گشا به نیازهای زمانه و کیفیتی از انسان بودن ما می‌داند. از هر دو زاویه علم اختر شناسی بستری منحصر به فرد را برای پیش برد مقاصد کلی تر نویسنده در کسوت یک مروج علم عرضه می‌کند؛ چراکه صرف نظر از سطح ترقی علم این رشته علمی در نگاه مخاطب عام همواره با دو پیشداوری مخدوش همراه بوده و هست و مصاف ناملموس نویسنده با همین پیشداوری‌ها در طول کتاب زمینه را برای پذیرش بهتر رویکرد تاریخی و انسان شناختی او فراهم می‌کند.
صرف نظر از قوت قلم نویسنده آنچه در طول کتاب از آن سخن رفته و مترجم را در مقام واسط محتوا و خواننده، ناگزیر از انتقال دقیق معانی کرده، او را به نتایجی متفاوت از نتایج نویسنده در باب پیدایش و تکوین عالم راهبر می‌شود. بخش اعظم پهنه کیهان بر ما ناشناخته است و حتی از ماده تشکیل دهنده آن نیز چیز زیادی نمی‌دانیم همین اندک دانسته‌هایمان نیز هر از چندی با یک تحول علمی زیر و زبر می‌شود. با توجه به این مطلب و در نظر آوردن نظم حاکم بر خلقت می‌توان گفت نظریات سیگن مبنی بر ضرورت نداشتن وجود یک خالق، و پیدایش خودبخودی عالم از دل آشوب، صرفاً یک حدس علمی است و گرنه آموزه‌های همه ادیان ابراهیمی، که سهم بزرگی از جمعیت جهان به آنها باور دارند وجود خالق را ضروری می‌گیرند.»
نشر مرکز کتاب «آهنگ افلاک» اثر کارل سیگن با ترجمه احسان سنایی اردکانی را در 450 صفحه و با قیمت 218000 تومان روانه بازار نشر کرده است.