نسیم گیلان -  به گفته یک نویسنده از دست‌رفتن رزمندگان و ایثارگران می‌تواند مهم‌ترین آسیب بر ادبیات دفاع مقدس باشد، زیرا در نبود این افراد ممکن است روایت‌ها تحریف شوند یا در بیان آن‌ها غلو شود.
فرزانه قلعه‌قوند با بیان اینکه بحث تاریخی، پژوهشی، مستندنگاری و داستان و رمان از هم جدا هستند، گفت: پرداختن به دست نوشته‌ها و تاریخ شفاهی باید ادبیات خود را داشته باشد. الزامی نداریم افرادی که ازآن نام می‌بریم در رمان و داستان واقعی باشند؛ نویسنده می‌تواند اتفاقی را که افتاده‌است، شبیه‌سازی و با فضاسازی جدید خیال‌پردازی کند. ایرادی بر این نیست.

به گفته مدیر انتشارات مؤسسه پیام آزادگان در خاطره‌نگاری و مستندنگاری باید بر اسناد، داده‌ها، روایت‌گران و ... تکیه شود. همچنین باید به زمان، مکان و جزئیات توجه زیادی شود. رمان و داستان و روایت‌گری و خاطره‌نگاری از هم جدا می‌شوند و روند نوشتار هر کدام به سمت و سوی خاصی می‌رود. کتاب خاطره اگر منابع درستی نداشته‌باشد ماندگار نیست و تاریخ مصرف آن کوتاه است. گاهی همین روند باعث می‌شود تا در برخی از موارد مبالغه و تحریف شکل بگیرد و این موارد بر ادبیات دفاع مقدس آسیب‌زننده است.
این نویسنده با بیان اینکه در برخی از کتاب‌های معروف داستان اصلی تغییر داده‌شده و به شکل دیگری بیان شده‌است، ادامه داد: در یکی از کتاب‌های معروف، داستان در حقیقت به صورتی که نویسنده می‌گوید اتفاق نیفتاده و نویسنده فضای رویداد اصلی را تغییر داده‌است. نباید فقط امروز را ببینیم، زیرا نویسندگان برای آیندگان می‌نویسند. آنچه می‌ماند واقعیت است. به این دلیل که باید اسناد را بیاوریم و بنویسیم نمی‌توانیم بگوییم که واقعیت وجود ندارد و زاییده خیال نویسنده است.
هیچ وقت شروع کننده جنگی نبودیم
قلعه‌قوند با اشاره به اینکه وقتی درباره ادبیات دفاع مقدس صحبت می‌شود، این جنگ الزاما در جبهه اتفاق نمی‌افتد، توضیح داد: نویسنده ممکن است داستان خانواده‌ای را روایت کند که برای مثال وقتی پدر در جنگ به اسارت در می‌آید یا شهید می‌شود، پس از آن خانواده با مشکلات متعدد مواجه می‌شوند و سختی می‌کشند. این داستان داخل جنگ اتفاق نمی‌افتد اما این خانواده به صورت غیرمستقیم در جنگ هستند. در داستان اثری از آتش و گلوله باران نیست، خونریزی و جنگی روایت نمی‌شود. اما اثری که جنگ روی سبک زندگی و خانواده می‌گذارد نمی‌تواند خارج از فضا باشد. به همین دلیل در ادبیات دفاع مقدس الزامی که روایت باید در جنگ باشد، وجود ندارد.
این نویسنده با تاکید بر اینکه اصولا جنگ بار منفی دارد و نقش جنگ اتفاق خوبی نیست، ادامه داد: از منظر ما جنگی انجام نشد زیرا ما شروع کننده جنگ نبودیم، به همین دلیل عنوانی که به جنگ دادیم دفاع مقدس بود. وقتی این مساله در خاک ما اتفاق می‌افتد برای این است که ما از خاک خود دفاع می‌کنیم. شاید وظیفه ارتش و سرباز است که به جنگ برود، اما مردم عادی ایران از پیر تا جوان وظیفه رفتن به جنگ ندارند و اگر این افراد به جنگ نروند کسی ازآن‌ها ایراد نمی‌گیرد. بنابر این دفاع برای ما مقدس بود. هیچ وقت ما شروع کننده جنگی نبودیم و نخواهیم بود زیرا جنگ پدیده مثبتی نیست.
مدیر انتشارات مؤسسه پیام آزادگان با اشاره به یکی از کتاب‌هایی که در این موسسه منتشر شده‌است، توضیح داد: رمانی با عنوان مردی که پروانه شد منتشر کردیم. در این کتاب نویسنده کاملا هوشیارانه قهرمانش را جنگنده قرار نداده‌است بلکه قهرمان عکاسی بود که برای ثبت لحظه‌ها رفت و اسیر شد. هیچ جای کتاب در حمایت از جنگ نیست.

قلعه‌قوند از دست رفتن نسل رزمنده و ایثارگر را مهم‌ترین آسیب این سبک داستانی اعلام کرد و ادامه داد: هرچه که از نسل اول که در جنگ بودند یعنی ایثارگران، جانبازان و حتی اسرا، دور می‌شویم، حتی زمانی که جانبازان از آن سال‌ها فاصله می‌گیرند از اصل روایات فاصله بیشتری می‌گیریم. ممکن است عوامل مختلف در زندگی و سن، آن‌ها را از اتفاق‌هایی که افتاده است دور کند، البته خودم در حوزه اسارت کار می‌کنم. می‌بینم خاطرات اسرا می‌تواند درست‌تر باشد؛ برای مثال وقتی خاطره‌ای برای چند هم اتاقی اتفاق افتاده‌است، خاطرات هرکدام می‌تواند اصلاح‌گر و تاییدی بر خاطرات کلی باشد.