بزرگنمايي:

نسیم گیلان- حکایت رنجوری تالاب انزلی کلافی پیچ در پیچ است که سالهاست رنگ التیام به خود ندیده است. «برای خنثی‌کردن نقشه سوداگران، تلاش کنید بخش آسیب‌دیده تالاب انزلی در حد امکان احیا شده و به حالت قبل بازگردد.» این سخن رئیس جمهور است که متعاقب آتش سوزی‌های اخیر در نیزارهای تالاب انزلی روز 13 شهریور در نشست هیئت دولت بیان شده است.

و اما روز 15 شهریور رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست کشور در نشست کمیته احیای تالاب انزلی با بیان اینکه دیدگاه دولت نسبت به تالاب انزلی ملی است، اعلام کرد: «اجازه نمی‌دهیم تالاب انزلی به دریاچه ارومیه دیگری تبدیل شود.»

استاندار گیلان نیز در این جلسه با اشاره به اینکه گردشگران به جای تماشای لاله تالابی، سنبل آبی را می‌بینند، اظهار کرد: «ما وارث کارشناسی غلط گذشتگان هستیم و در تالاب حتی آب‌راهی که بتوانیم از آنجا عبور کنیم وجود ندارد.»

واقعیت این است که ساده‌ترین و واضح‌ترین نشان از کم توجهی متولیان ذی ربط در خصوص نجات تالاب انزلی، اوضاع و احوال گسترش گیاه مهاجم سنبل آبی در این تالاب است. چرا که اگر انجام اقداماتی نظیر تعبیه و تکمیل تصفیه‌خانه‌ها، مدیریت فاضلاب‌ها، رعایت حق آبه و ممانعت از دست درازی سودجویان دشوار و پیچیده به نظر برسد، مبارزه با سنبل آبی اقدامی فوری و با راه‌حلی مشخص محسوب می‌شود.

متأسفانه علارغم هشدار کنشگران محیط زیست و رسانه‌ها پیش از شروع فصل گرم سال اقدام مؤثر و نتیجه بخشی از سوی متولیان در خصوص جمع آوری و امحای مناسب سنبل آبی انجام نشده و وضعیت اسفبار تالاب انزلی و آبراه‌های منتهی به آن و نفس تنگ ماهیان این تالاب در هجوم بی‌امان سنبل آبی بر کسی پوشیده نبود.

«سنبل آبی؛ پژواک مرگ در تالاب‌ها / کنترل هجوم شیطان ارغوانی در گیلان»، «حمله «سنبل آبی» به مرکز شهر انزلی»، ««سنبل آبی» قاتل خاموش تالاب‌ها / مسئولان به‌جای شعار عمل کنند»، «چنبره سنبل آبی بر پیکر بی جان تالاب انزلی»، «رسیدن پای «سنبل آبی» به سواحل خزر» این ها تنها بخشی از گزارشات و اخبار منتشر شده طی سال‌های اخیر در صفحه خبرگزاری مهر استان گیلان از وضعیت سنبل آبی، چالش‌ها و خطرهای آن است.

وسعت گسترش سنبل آبی

«عباس عاشوری» رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های استان گیلان  اعلام کرد: حدود 6585 هکتار از وسعت پهنه‌های آبی استان حداقل در 18 منطقه در سطح یازده شهرستان استان آلوده به گیاه مهاجم سنبل آبی است.

وی درباره اقداماتی که از آغاز امسال به منظور مبارزه با این گیاه مهاجم صورت گرفته است نیز گفت: پاکسازی بخشی از روگاها و پهنه‌های آبی در اطراف پناهگاه حیات وحش سل که در مجموعه تالاب بین‌المللی انزلی، جمع‌آوری سنبل آبی در رودخانه چمخاله لنگرود انجام شده و جمع آوری این گیاه مهاجم نیز در کل تالاب انزلی به زودی آغاز می‌شود.

رئیس اداره حفاظت و احیای تالاب‌های استان گیلان با بیان اینکه تعیین پراکنش سنبل آبی در استان صورت گرفته است، اظهار کرد: همچنین چندین مطالعه برای مقابله با سنبل آبی در استان به انجام رسیده است.

نفس تنگ تالاب انزلی در هجوم غول بنفش

«محمد کهنسال» دبیر کمیسیون محیط زیست انجمن طرفداران توسعه بندر انزلی  اظهار کرد: تا جایی که من می دانم خوشبختانه سنبل آبی هنوز به همه تالاب‌های گیلان راه نیافته است اما شوربختانه مهمترین تالاب استان یعنی تالاب انزلی که به دلایل مختلف از جمله به واسطه ساحلی بودن و پایین آمدن آب دریاچه کاسپین با کمبود آب مواجه است به نوعی اسیر این گونه مهاجم شده و بیش از نیمی از بخش‌های دارای آب تالاب را سنبل آبی فرا گرفته و موجبات تبخیر بیشتر آب را فراهم آورده است.

وی در پاسخ به این پرسش که مسئولیت مبارزه با سنبل آبی در آبراه‌های داخل شهر با کدام نهاد یا اداره است، گفت: یکی از بزرگترین مشکلات موجود در کشور به ویژه در زمینه محیط زیست به طور کلی و در زمینه تالاب‌ها به طور خاص همین نامشخص بودن مسئول است.

کهنسال با بیان اینکه در واقع سنبل آبی را اگر یک آفت در نظر بگیریم وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند مسئول باشد اما از زوایای دیگر هم به موضوع می‌توان نگاه کرد و وزارت نیرو را به دلیل متولی منابع آب بودن، سازمان حفاظت محیط زیست را به عنوان تولی‌گری اکوسیستم‌ها، وزارت کشور و استانداری را به دلیل اینکه اداره کل مدیریت بحران و اداره کل پدافند غیر عامل زیر مجموعه آنهاست می‌توان مسئول دانست، ادامه داد: اما باید گفت، گویا حکایت، حکایت آفتابه لگن هفت دست و شام و ناهار هیچی است.

اقدامات صورت گرفته

وی با اشاره به اقدامات انجام شده از ابتدای امسال تاکنون در این باره بیان کرد: اطلاعات من ممکن است دقیق نباشد اما بر مبنای شنیده‌ها از جانب دولت برای سنبل آبی پنج میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده و قرار بود در اختیار اداره کل حفاظت محیط زیست گیلان قرار گیرد که میزان آن بیشتر شبیه یک شوخی و طنزی تلخ و سیاه است.

کهنسال افزود: تخصیص اعتبار دیر صورت گرفت و بهترین فرصت برای برداشت از دست رفت و شنیده‌ها حکایت از این دارد که قرار است سازمان بسیج سازندگی سپاه قدس گیلان پیمانکار پروژه باشد و انجام کار هم با توجه به پایین بودن آب و به گل نشستن سنبل‌ها به آینده و احتمالاً اواخر تابستان یا اوایل پاییز موکول شده است.

وی ادامه داد: بر اساس دانسته‌های من برای بحران این چنینی با این بودجه صحبت از برنامه ریزی مفهومی ندارد و مهم‌تر اینکه هنوز این پرسش قدیمی ما که برای دفع سنبل آبی پس از درو چه تمهیدی اندیشیده شده پاسخ درخور و مشخصی وجود ندارد.

این کنشگر محیط زیست با بیان اینکه سمن‌ها و کنشگران چه به صورت مکتوب و چه به صورت حضوری همواره پیگیر این موضوع بوده‌اند، گفت: من در تنها دیدارم با فرماندار انزلی در روزهای عید نوروز به موضوع سنبل آبی پرداختم و ضمن انتقاد از اتفاقی که در سال گذشته رخ داد از ایشان درخواست پیگیری کردم و به اهمیت آغاز اقدام قبل از گرم شدن هوا و همچنین به اهمیت درگیر کردن ادارات مختلف نیز اشاره کردم.

وی با اشاره به اینکه می‌دانستم قرار نیست بودجه چندانی اختصاص یابد، اضافه کرد: همچنین در دو جلسه عمومی و خصوصی انجمن با سرپرست سابق اداره کل محیط زیست نیز روی سنبل آبی به عنوان مشکل اساسی تاکید کردیم.

تمهیداتی که اندیشیده نشد

سنبل آبی در فصل گرما بیشتر رشد می‌کند از این روز پیش از آن و در زمان مطلوب باید نسبت به جمع آوری و امحای صحیح آن اقدام می‌شد.

کهنسال با اشاره به اقداماتی که باید انجام می‌شد نیز اظهار کرد: بحران را باید به چشم بحران دید، دست کم گرفتن بحران و مدارا کردن با آن بحران‌های پی در پی و بزرگ‌تر به دنبال خ

وی در ادامه صحبت‌های خود با بیان اینکه باید برای سنبل آبی یک برنامه حداکثر سه ساله در نظر گرفت و با محوریت اداره کل مدیریت بحران یا اداره کل پدافند غیر عامل ضمن بهره گیری از ظرفیت همه ادارات و نهادهای متولی و غیر متولی استان و شهرستان‌ها، بودجه‌ای متناسب با سطح تسخیر شده توسط این گیاه مهاجم اختصاص داد.

این کنشگر محیط زیست با تأکید بر پایش همیشگی بعد از دروی کامل سنبل آبی افزود: بودجه‌ای به صورت سالانه در اختیار اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان باید برای این پایش قرار گیرد.

در سال‌های اخیر بارها هم کارشناسان، هم فعالان محیط زیست و هم رسانه‌ها درباره خطرات و آسیب‌های سنبل آبی صحبت کرده‌اند و از سوی دیگر متولیان نیز اقداماتی هر چند بی اثر انجام داده‌اند اما امروز به واسطه باز شدن پای سنبل آبی به حاشیه‌های دریای خزر و تالاب بین المللی انزلی باید برنامه ریزی ها دقیق‌تر و اقدامات راهبردی و عملی تر باشد.