نسیم گیلان - گفت و گو با نجیب بارور، غزل سرای نامدار افغانستانی درباره تأثیرگذاری شعر «سایه» بر ادبیات معاصر افغانستان
بامداد 19 مرداد بود که دختر امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) غزل‌سرای برجسته کشورمان، در صفحه شخصی خود در اینستاگرام، خبردرگذشت پدرش را داد؛ خبری که کام بسیاری از دوستداران شعر فارسی را نه تنها در ایران بلکه در دیگر کشورهای فارسی‌‌زبان، تلخ کرد. شعر ابتهاج علاوه بر نوآوری‌ و مضمون‌پردازی‌های ناب، به دلیل مردمی بودن، همواره در میان اقشار مختلف جامعه، رواج چشمگیری داشته است؛ شاعری که به دلیل همنشینی با بزرگانی مانند شهریار، نیما یوشیج، شفیعی کدکنی و بسیاری از شاعران دیگر، در طول عمر 94 ساله‌اش در سرودن شعر، به جایگاهی دست یافته که نمی‌توان تأثیرگذاری‌اش را در شعر معاصرایران و کشورهای فارسی‌زبان نادیده گرفت.

برای بررسی میزان تأثیرگذاری شعر ابتهاج در ادبیات معاصر افغانستان با نجیب بارور، از غزل‌سرایان جوان این کشور، گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
شعرهای سایه در حافظه جمعی مردم افغانستان
نجیب بارور در گفت‌وگو با خراسان می‌گوید: اگر بخواهیم به صورت مختصر، درباره شعر امیرهوشنگ ابتهاج (سایه) توضیح دهیم، باید بگوییم در عین حال که شعر او رنگ و بوی کلاسیک شعرفارسی را از دست نداده و هنوز از غزل‌های او بوی شعر سعدی، حافظ و مشرب ایران‌گرایی به مشام می‌رسد، روابطی هم بین شعرش و گفتمان معاصر از ادبیات ایجاد کرده است. ما امیرهوشنگ ابتهاج را تنها یک کلاسیک‌سرا و غزل‌سرا نمی‌دانیم؛ بلکه او را به‌عنوان یک شخصیت فرهنگی بینابین در شعر کلاسیک و نیمایی به شمار می‌آوریم. اگر چه ابتهاج، شعرهای نیمایی گفتمانی بسیار خوبی دارد اما بنده با غزل‌های او بیشتر رابطه برقرار می‌کنم. در یک کلام، این شاعر، بخش مهمی از جریان شعری پرورش یافته ادبیات فارسی است.
وی می‌افزاید: باید به این نکته اشاره کنیم که رواج شعر «سایه» در افغانستان، مربوط به سال‌های اخیر نبوده و نام او از مدت‌ها پیش به‌عنوان یکی از شاعران شناخته شده ادب فارسی در کشور ما مطرح بوده است. به‌عنوان مثال ، یکی از آوازخوانان بسیار محبوب افغانستان شعری از شعرهای سایه خوانده و آن شعر این است که: 
«امشب به قصه دل من گوش می‌کنی 
 فردا مرا چو قصه فراموش می‌کنی» 
این شعر تا امروز در حافظه جمعی مردم افغانستان به‌عنوان یک نوستالژی عاشقانه تکرار می‌شود. یکی دیگر از خوانندگان افغانستانی آهنگی می‌سازد و در آن به زیبایی، این شعر «سایه» را می‌خواند :
«درین سرای بی‌کسی، کسی به در نمی‌زند 
 به دشت پرملال ما پرنده پر نمی‌زند» 
از دیگر شعرهای امیرهوشنگ ابتهاج که در بین مردم افغانستان سینه به سینه نقل می‌شود، این است: 
«نشود فاش کسی آن چه میان من و توست
 تا اشارات نظر، نامه‌رسان من و توست». 
با توجه به بررسی‌ها، ابتهاج با آفریده‌های ادبی قابل لمس برای همه افراد جامعه، در دل تعداد زیادی از مردم کشورهای فارسی‌زبان جای گرفته است. همین موضوع باعث شده ارتباطات فرهنگی و هنری زیادی بین مردم ایران، افغانستان،تاجیکستان و تمام فارسی‌زبانان به وجود آید.
این شاعر نامدار افغانستانی می‌افزاید: بنده و دوستانم در ایامی که تازه شروع به شعرگفتن کردیم، شعر امیرهوشنگ ابتهاج را با رنگ و بوی خالصانه شاعر، لمس کردیم و از آن زمان تا همیشه غزل‌های او را در حافظه داریم.
علاقه ابتهاج به ادبیات افغانستان
نجیب بارور در ادامه، به یکی از دیدارهای خود با امیرهوشنگ ابتهاج در شش سال قبل اشاره می‌کند و می‌گوید: در یکی از سفرهای رسمی که به همراه استاد رهنورد زریاب و جمعی از شاعران افغانستانی به ایران داشتیم، با استاد ابتهاج دیدار کردیم. علاقه استاد ابتهاج به مردم و ادبیات افغانستان با وجود این‌که در همان سال‌ها هم از نظر جسمانی وضعیت خوبی نداشت، باعث شد ما را به حضور بپذیرد. در این دیدار، متوجه شدم که نگاه او به ادبیات افغانستان، نگاه ویژه‌ای است. در لابه‌لای سخنان ابتهاج جمله زیبایی شنیدم که هنوز آن جمله را در خاطر دارم. وقتی من شعر «پل» را با این مطلع خواندم 
«هر کجـــا مـــرز کشیدند، شمـــا پُل بزنید 
حرف “تهران” و “سمرقند” و “سرپُل” بزنید
هرکه از جنگ سخن گفت، بخندید بر او
 حرف از پنجـــره رو به تحمــل بزنید»
 در همان مجلس، امیرهوشنگ ابتهاج رو به ما گفت: «مگر می‌شود به پرندگان، درختان این‌طرف مرز و آن‌طرف مرز را تلقین کرد؟ ما پرندگان زبان فارسی هستیم و برای ما درختان هر دو طرف مرز آشیانه است».
نجیب بارور خاطرنشان می‌کند: مدتی قبل نیز، بنده بعد از سقوط کابل درباره زبان فارسی و افغانستان در یک برنامه اینستاگرامی صحبت می‌کردم که اطلاع دادند ابتهاج از طریق اینستاگرام دخترشان از آلمان برنامه را تماشا می‌کنند و درواقع، این حمایتی غیرمستقیم توسط ایشان از من و شعر افغانستان بود. استاد ابتهاج با این کارش نشان داد هنوز می‌خواهد دست دل ما را در این روزگار بگیرد؛ زیرا به‌عنوان یک شاعر به مشترکات فرهنگی کشورهای فارسی‌زبان اهمیت ویژه‌ای می‌داد. به همین دلایل بود که مردم افغانستان امیرهوشنگ ابتهاج را بسیاردوست داشتند و پس از درگذشتش عکس‌ها و شعرهای او را در فضای مجازی منتشر کردند؛ حتی معاون اول ریاست جمهوری سابق افغانستان و احمد مسعود پسر احمدشاه مسعود، درگذشت استاد را تسلیت گفتند. همه این‌ها نشانه‌ای از میزان تأثیرگذاری شعر ابتهاج در افغانستان است.