نسیم گیلان -  اگرچه احداث سدها در برخی مناطق کشور طی دهه های گدشته با انتقادات گسترده ای روبرو بوده و بسیاری آن را دلیل خشکسالی به خصوص در مناطق مرکزی میدانند، اما برای استان گیلان که همواره دارای بارش های سنگین و مداوم باران است و حجم عظیمی از نعمات خدادادی بدون مصرف وارد دریا می شود مسئله متفاوت است.
بسیاری در گیلان بر این باورند که به دلیل بارش سالانه بیش از یکهزار میلیمتر نزولات آسمانی در این استان سدها می توانند کمک موثری برای تامین آب کشاورزی و شرب استان داشته باشند همانند نقشی که اکنون سد شهر بیجار در تامین آب شرب بخش عمده ای از مردم استان ایفا می کند.
سد مخزنی منجیل بر روی رودخانه سفیدرود و در پایین دست محل تلاقی 2 رودخانه قزل اوزن و شاهرود در 75 کیلومتری جنوب شهر رشت و در مجاورت شهر منجیل احداث شده که آب کشاورزی 172 هزار هکتار از 238 هزار هکتار شالیزارهای گیلان را تامین می کند و آب مابقی اراضی 66 هزار هکتار شالیزاری استان از طریق منابع آب های زیرزمینی و سطحی همچون چاه‌ها ، رودخانه ها انهار و چشمه ها تامین می شود.
اما امسال شرایط به گونه دیگری است که به نظر نمی رسد سد سفید رود به تنهایی بتواند 172 هزار هکتار اب شالزارهای استان را تامین کند؛ به گفته کارشناسان؛ خشکسالی طی سالجاری موجب شده تا آب ذخیره شده پشت سد سفید رود در فصل زراعی جاری در 40 سال گذشته بی سابقه باشد.
خشکسالی و کمبود آب امسال سبب شد تا رهاسازی آب با تاخیری نسبت به سال زراعی گذشته صورت بگیرد و به‌همین‌دلیل بسیاری از کشاورزان ناگزیر تا رسیدن آب به زمین های‌شان به کشت دیر هنگام تر نسبت به برخی دیگر اقدام کردند.
کاهش 50 درصدی آبگیری تنها سد مخزنی گیلان
بنابر گزارش رسمی شرکت آب منطقه ای در هجدهم فروردین ماه سال 1400 سد سفیدرود(منجیل) یک میلیارد و 70 میلیون متر مکعب آب را در پشت دیواره های خود ذخیره داشت که طبق گزارشات حتی منجر به سرریز شدن ذخایر آن شد. ولی تا مدت مشابه سالجاری فقط 633 میلیون مترمکعب آب در پشت سد سفیدرود آبگیری شد که این آمار بیانگر کاهش 437میلیون متر مکعبی آب است.
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه ای گیلان؛ میزان آب مورد نیاز سالانه در استان بیش از سه میلیارد و 300 میلیون متر مکعب در بخش های مختلف مصرف می باشد و معادل 92 درصد آن در بخش کشاورزی مصرف می شود که بیشترین بخش آب بر کشاورزی استان مربوط به شالیزارهاست.
شاید بتوان گفت که اگر بارش های فروردین و اردیبهشت ماه امسال در استان نبود ،آب کشاورزی استان با چالش های بیشتری روبرو می شد؛ طبق آمار هواشناسی گیلان؛ طی فروردین ماه امسال 40 میلیمتر بارش را در استان شاهد بودیم که در مقایسه با 16 میلیمتر مدت مشابه سال 1400 ، افزایش 200 درصدی ولی نسبت به بلند مدت کاهش 74 درصدی را نشان می دهد.
همچنین اردیبهشت ماه امسال نیز میزان بارندگی در استان بیش از 56 میلیمتر ثبت شد که حدود 24 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل و هفت درصد از متوسط بلند مدت بیشتر بود ، اما با این وجود طی خرداد ماه امسال در مجموع 9.3 میلیمتر در استان بارش ثبت شده است که این میزان نسبت به مدت مشابه سال گذشته 41 درصد و نسبت به میانگین بلند مدت 66 درصد کاهش داشته است.
پنج سد گیلان در انتظار اعتبار کافی
بسیاری از کارشناسان معتقد هستند مهار آبهای سطحی استان به خصوص بخش بارندگی را یکی از راهکارهای مناسب برای تامین نیاز آبی استان به خصوص در بخش کشاورزی میدانند. با وجود اینکه مسئولان نیز بر این مسئله تاکید دارند، اما پنج سد مخزنی استان در حال حاضر به طور نیمه کار و منتظر اعتبار مالی هستند.
سد مخزنی پلرود، دیورش، شفارود، لاسک و سد مخزنی دیلمان پنج سد بزرگ استان هستند که طی سالهای خیر به دلیل مشکلات مالی نتوانستند رنگ بهره برداری و آبگیری را به خود ببینند.
بر اساس برآوردها این پنج سد توان تنظیم سالانه 810 میلیون مترمکعب آب را دارند که به راحتی نیاز استان را در حوزه کشاورزی و حتی آشامیدنی تامین می کند. فقط سد شفارود رضوانشهر به عنوان بزرگترین سد بتونی غلتکی کشور توان مدیریت 455 میلیون مترمکعب آب در سال را دارد. 
بر اساس آخرین اماری که در اردیبهشت 1400 منتشر شد،مبلغ یک میلیارد یوان چین معادل 4 هزار میلیارد ریال در پروژه سد شفا رود مصرف شده است که برای اتمام آن به 600 میلیارد تومان نیاز است. در حالی که هنوز این اعتبار تامین نشده و عملاً نیمه متوقف مانده است.
اعتبار تامین شود تمامی سدهی گیلان تا 1405 بهره برداری می شوند
مدیرعامل شرکت اب منطقه ای گیلان با بیان اینکه پنج سد مخزنی در گیلان در حال ساخت می باشد، گفت: در حال حاضر سدمخزنی پلرود با پیشرفت فیزیکی 80 درصد، سد مخزنی شفارود با پیشرفت فیزیکی 55 درصد، سد مخزنی دیورش با پیشرفت فیزیکی 60 درصد، سد مخزنی لاسک با پیشرفت فیزیکی 6 درصد و سد مخزنی دیلمان (در مرحله تجهیز کارگاه ) مشغول فعالیت هستند.

وحید خرمی بدون اشاره به وضعیت اعتبارات این پروژه ها اظهار داشت: در صورت تأمین اعتبار بموقع و بر اساس برنامه زمانبندی ، سدهای مخزنی پلرود و دیورش تا پایان سال 1402 قابلیت آبگیری آزمایشی را دارند و سایر پروژه ها نیز تا پایان سال 1405 قابیلت بهره برداری خواهند داشت.
وی در پاسخ به این پرسش که سد پلرود که قرار بود تا پایان فصل بهار 1400 به بهره برداری برسد چرا هنوز به بهره برداری نرسیده است، گفت: تنها دلیل عدم تحقق بهره برداری سد پلرود عدم تخصیص اعتبار لازم متناسب با برنامه زمان بندی طرح بوده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان با اشاره به اینکه 52 رودخانه (حوضه آبخیز) کوچک و بزرگ و دایمی در استان وجود دارد، افزود: به غیر از دو رودخانه‌ مابقی آنها از مناطق مرتفع در غرب و جنوب استان سرچشمه گرفته و پس از عبور از دشت در نهایت به دریا می‌ریزند.
وی ادامه داد: استان گیلان با وجود برخورداری از نزولات جوی مناسب (متوسط بارندگی یک‌هزار میلی‌متر) و دارا بودن رودخانه‌های دایمی متعدد، در شرایط کنونی به سبب محدودیت و فقدان تاسیسات مناسب برای ذخیره‌سازی، کنترل و مهار آب، با چالش‌های جدی در زمینه تامین و توزیع آب مواجه است.
خرمی تصریح کرد: چنانچه میزان آب مصرفی و مورد نیاز در استان را ملاک عمل قرار دهیم و با در نظر گرفتن مهار و استفاده از آبهای سطحی، می‌توان برای بیش از یک میلیارد مترمکعب در سال برنامه‌ریزی کرد که باید این امر از طریق احداث سدهای مخزنی مهار شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای گیلان گفت: البته بدیهی است به منظور تامین کامل نیازهای آبی استان برنامه‌هایی مانند تکمیل و بهسازی شبکه‌های آبیاری و زهکشی، افزایش راندمان‌های آبیاری، استفاده از ارقام شالی مقاوم به خشکی، اصلاح تقویم کشت، ایجاد فرهنگ مصرف بهینه و صرفجویی در مصارف شهری، ارتقاء سطح تکنولوژی واحدهای صنعتی در راستای کاهش مصرف آب به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد.