بزرگنمايي:

نسیم گیلان- طی روزهای گذشته انتشار ویدئویی در شبکه‌های مجازی مبنی بر وجود کرم‌های قرمز رنگ در شالیزارهای مناطقی از شهرستان صومعه سرا موجی از نگرانی در میان کشاورزان و شالیکاران ایجاد کرده است.

در این میان گمان زنی‌های غیر کارشناسی در فضای مجازی نیز بر تشویش اذهان عمومی افزوده است. به همین منظور گفتگویی با سرپرست مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان انجام شد.

خشکسالی دلیل افزایش جمعیت کرم باران

رضا غیاثی در گفتگویی با اشاره به اینکه این کرم با نام کرم باران مشهور است، اظهار کرد: هر سال که با خشکسالی مواجه باشیم و کشاورز به واسطه نگرانی نبود آب اقدام به نگهداری آب در شالیزاری خود کند جمعیت کرم‌های باران در شالیزارها افزایش می‌یابد.

وی با تأکید بر اینکه برای از بین بردن این آفت نیاز به سمپاشی نیست، افزود: کشاورز تنها با تنظیم آبیاری شالیزار می‌تواند این مشکل را برطرف کند.

غیاثی در ادامه با اشاره به اینکه زیررده کم تاران (Ologichaeta) یا کرم‌های خاکی متعلق به رده Clitellata از شاخه کرم‌های حلقوی (Annelida) است، اضافه کرد: این زیررده در سطح بدن دارای تار بوده و در گونه‌های آبزی، بدن باریک و کوچک و طول بدن کمتر از یک میلیمتر تا چند سانتیمتر متغیر است.

وی با بیان اینکه نمونه‌های بالغ این گونه‌ها دارای تاژک کیتینی در سطح بدن بوده و تعداد حلقه‌های بدن در آنها از کمتر از 10 تا بیش از 110 حلقه متغیر است، افزود: اما کرم مشاهده در شالیزارهای غرب گیلان در میان اهالی این منطقه به کرم باران مشهور است در حقیقت نوعی کرم حلقوی و با نام علمی (sp Branchiura) است.

سرپرست مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه زیستگاه طبیعی این کرم حلقوی در میان گل و لجن دریاچه‌ها و تالاب‌ها است، ادامه داد: اما در هر محیط آبی از جمله شالیزارها که دارای آلاینده‌ها و مواد ارگانیک زیادی باشد نیز یافت می‌شود.

وی با بیان اینکه حضور این گونه در خاک شالیزارها نیز بسیار مورد توجه قرار گرفته و مطالعات زیادی در سایر کشورهای برنج خیز دنیا روی آن انجام شده است، اضافه کرد: نتیجه کلی این مطالعات نشان می‌دهد که این کرم حلقوی در خاک‌های غرقآبی شالیزارها، اغلب جمعیت بالایی دارد و به عنوان یک عامل بسیار مهم در چرخه ترکیبات غذایی خاک شناخته می‌شود.

حیات کرم باران وابسته به آب است

غیاثی با اشاره به اینکه در این شرایط جمعیت آن با افزایش غلظت مواد ارگانیک افزایش و با کاهش غلظت این ترکیبات کاهش می‌یابد، افزود: بنابراین از این گونه به عنوان شاخصی برای آلودگی آب و خاک استفاده شده به نحوی که وجود جمعیت‌های بالای این کرم‌ها در یک منطقه نشان دهنده آلودگی آن منطقه به آلاینده‌ها یا مواد ارگانیک است.

وی با بیان اینکه تجزیه سریع مواد ارگانیک و آلاینده‌های خاک توسط این گونه موجب افزایش ترکیبات نیتروژن، فسفر و آهن در خاک غرقآبی شده و در نهایت جذب خاکی این عناصر توسط برنج افزایش می‌یابد، گفت: بر اساس برخی گزارش‌ها این کرم حلقوی در شرایطی می‌تواند موجب کاهش برخی از علف‌های هرز در شالیزارها شود.

سرپرست مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان با اشاره به اینکه برای نخستین بار مشاهده این کرم در آذربایجان غربی و شرقی گزارش شد، تصریح کرد: در سال 2014 نیز برای نخستین بار در گیلان و تالاب انزلی مشاهده شده است.

وی با بیان اینکه در چند سال اخیر شاهد افزایش حضور این کرم در شالیزارهای تالش، رضوانشهر و کوچصفهان بوده‌ایم، تأکید کرد: البته در این سال‌های گزارشی از خسارت این گونه نداشته‌ایم.

غیاثی اظهار کرد: هر چند گزارشی بر ایجاد خسارت روی برنج توسط این کرم در سایر نقاط دنیا وجود ندارد ولی مشاهدات دو سال اخیر در برخی شالیزارهای استان گیلان نشان می‌دهند که حضور این کرم با جمعیت‌های بالا در خاک برخی خزانه‌های سنتی موجب جابجایی و زیر و رو کردن بذرهای برنج و در نتیجه ایجاد نوعی کچلی در قسمت‌هایی از خزانه می‌شود.

تحقیقاتی برای اثبات خسارت کرم باران انجام نشده است

وی با بیان اینکه همچنین فعالیت و زیر و رو کردن شدید خاک در زمین اصلی، موجب ایجاد حفرهایی عمیق و در نتیجه عدم استقرار یا غوطه ور شدن نشا بسیار جوان برنج که به تازگی به زمین اصلی منتقل شده‌اند، می‌شود، ادامه داد: به نظر می‌رسد این کرم حلقوی فقط در برخی خزانه‌های سنتی و روزهای ابتدایی انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی، مشکلاتی را برای شالیکاران ایجاد می‌کند.

سرپرست مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی گیلان در ادامه با اشاره به اینکه تاکنون تحقیقات مشخصی در خارج و داخل کشور در زمینه میزان این خسارت‌های احتمالی و چگونگی مقابله با آن انجام نشده است، افزود: با توجه به وابستگی این کرم به آب کاهش و مدیریت سطح آب در خزانه و زمین اصلی تا حد امکان می‌توان از خسارت آن کم کند.

وی با بیان اینکه در مناطق و زمین‌هایی که با جمعیت بالایی از این کرم مواجه هستند، حدالامکان از نشاءهای بزرگ‌تر برای انتقال به زمین اصلی استفاده شود، ادامه داد: به دلیل اثرات مثبت متعددی که این کرم‌ها در خاک شالیزارها دارند و همچنین مقاومت آنها در برابر اغلب سموم شیمیایی حشره کش از به کار بردن هرگونه حشره کش علیه آنها خودداری شود.